Karakter Türleri


 
Edebiyat eserlerinde karşımıza çıkan kişilere "karakter" dendiğini biliyorsunuz. Ancak bu karakterlerin onlarca farklı türü olduğunu, bunların bazılarının birbirleriyle eş anlamlı gibi kullanılmasına karşın, aslında oldukça farklı anlamlara geldiğini biliyor muydunuz? 

Aşağıda, edebiyat ve diğer sanat dallarında sık sık karşınıza çıkabilecek bazı karakter türlerinin açıklamalarını bulabilirsiniz. 

 
"Birincil Karakteri" Tanımlamak İçin Kullanılan Kavramlar
 
1 - Ana Karakter / Başkahraman

Ana Karakter kavramı, bu listedeki en basit kavramlardan bir tanesi olarak tanımlanabilir. Bir eserin ana karakteri, bu eserdeki en önemli, merkezi karakteri ifade eder. Olaylar, her örnekte olmasa da, çoğu zaman bu karakterin bakış açısından anlatılır ve yazar anlatısını bu karakter etrafında geliştirir. 

2 - Kahraman

"Kahraman" kavramı, günümüzde zaman zaman karakter kelimesiyle eş anlamlı olarak kullanılabilmektedir. Örneğin, bir romanda on altı tane karakter olduğu söylenirken, "Romanın on altı kahramanı var." gibi bir cümle kurulması, pek çoğumuza eğreti gelmeyecektir. 

Buna karşın "kahraman" kelimesinin "karakter"den farklı bir anlamı olduğu ifade edilmelidir. Bir romanın "kahramanından" bahsettiğinizde, çoğu zaman bu romanın ana karakterinden bahsediyor olduğunuz gibi, aynı zamanda belli özellikleri olan bir karakterden bahsedersiniz. Kahramanlar, sıradan karakterlerin aksine çoğu zaman olağanüstü nitelikleri olan, belli etik değerlerin çerçevesinden kesinlikle ayrılmayan, hayatlarında büyük başarılar elde eden karakterler olarak kurgulanır.

"Olağanüstü" niteliklere sahip olmak, "süper güçlere" ve "doğa üstü" kabiliyetlere sahip olmak anlamına gelmez. Büyük bir zeka, cesaret ve irade gücü gibi şeyler de olağanüstü özellikler olarak kabul edilebilir. Doğaüstü kabiliyetlere sahip olan karakterler, günümüzde de giderek popülerleşen süper kahraman kavramıyla ifade edilirler.


3 - Protagonist 

Yunanca kökenli bir kelime olan "Protagonist", zaman zaman dilimizde de "ana karakter" ile çok yakın bir anlam ifade etmek için kullanılır. Protagonist, bir kurgu içinde olayların merkezinde yer alan, okuyucuya veya izleyiciye bir odak nokta sunan, çoğu zaman kurgunun içinde yer alan olayların yaşanmasına sebep olan veya bu olaylardan en çok etkilenen kişi olarak tanımlanabilir. 

Buna karşın, protagonist kavramı ile ilgili önemli detaylara da dikkat çekmek gerekir. Protagonist, bir hikayenin merkezindeki karakterdir. Bu durum, çoğu zaman bu karakter türünün "kahraman" kelimesi ile aynı anlama gelmesini ifade etse de, belli noktalarda protagonist kötü bir karakter veya başka bir bakış açısıyla "baş düşman" olarak görülecek kişiler de olabilir.

Örneğin, aşağıda kapağını görebileceğiniz kitabın merkezinde Profesör James Moriarty bulunur ve Sherlock Holmes maceralarına tamamen zıt bir bakış açısından yaklaşır. Bu karakter, kesinlikle bir "kahraman" olmasa da, yine de romanın protagonisti olarak tanımlanabilir. 


James Moriarty, Sherlock Holmes'ü konu alan eserlerin pek çoğunda "kötü" karakterdir.

Daha edebi bir örnek için, Vladimir Nabokov'un Lolita romanı düşünülebilir. Lolita'nın ana karakteri Humbert Humbert, kesinlikle iyi bir karakter veya bir kahraman değildir. Ancak, romanın protagonisti olduğu rahatlıkla söylenebilir. 

Popüler kültürden başka bir örnek olarak GTA video oyunu serisi verilebilir. Bu seride oyuncuların yönettiği protagonistler hırsızlık yapan, insanları öldüren, kanun kaçağı kişilerdir. Ancak yine de bunlar oyunun odak noktası olarak kurgulanmıştır. 

4 - Anti - Kahraman

Özellikle modern edebiyat eserlerinde sık sık karşımıza çıkan "anti-kahramanlar", içinde yer aldıkları hikayelerin odak noktasında bulunan, ancak bir kahramandan beklenen özelliklere sahip olmayan kişiler olarak tanımlanabilir. Anti - kahramanlar, edebiyatta ve popüler kültürde giderek yaygın hale geldiğinden, bu kavramı birden fazla olası tanımı sunulabilir. 

Bu konuda daha detaylı bilgiler için, sitemizdeki Anti - Kahraman yazısına göz atabilirsiniz: Anti - Kahraman

5 - Sahte (Hatalı) Başkahraman

İngilizce "False Protagonist" kavramının Türkçeye çevirisi olarak ifade edebileceğimiz "Sahte" veya "Hatalı" Başkahraman, bir kahraman türü olduğu kadar edebi bir teknik olarak da yorumlanabilir. Bu tarz karakterleri kullanan kurgularda, yazar bir karakteri okuyucuya her açıdan protagonist olarak gözükecek şekilde tanıtır. Ancak geleneksel kurguların aksine, bu karakter bir anda olayların dışına çıkarılır ve protagonist rolü başka bir karaktere yüklenir. 

 

Bu tekniğin yaygın kullanımlarından bir tanesi, okuyucuyu şaşırtmak için ana karakter gibi gözüken kişinin öldürülmesidir. Son dönemin en popüler dizisi olan Game of Thrones ve bu diziye ilham veren kitap serisinde, Ned Stark'ın rolü bu duruma birebir uyan bir kullanımdır. 

5 - Odak Karakter

Çoğu zaman protagonist / ana karakter ile aynı kişi olsa da, "Odak karakter" bir kurguda asıl ilginin üzerinde toplandığı karakteri ifade eder. 

Operadaki Hayalet romanının ana karakteri Christine'dir - yaşanan olaylar onun başından geçer ve onun bakış açısıyla anlatılır. Ancak hikayenin odak noktasında, Christine'den çok esere ismini veren kişi, "Operadaki Hayalet" yer alır. 

6 - "Bakış Açısı" Karakter

Henüz Türkçede yaygın olarak kabul edilmiş bir kullanımı olmasa da, kurgu içinde yaşanan olayları bakış açısından takip ettiğimiz karakterler de ayrı bir karakter türü olarak sınıflandırılabilir. 

Bunlar da, çoğu zaman protagonist ile aynı kişiler olur. Ancak bazı durumlarda, bakış açısını takip ettiğimiz karakter ile eserin merkezindeki karakter farklı kişiler olabilir. Örneğin, Sherlock Holmes hikaye ve romanlarında ana karakter her zaman Sherlock Holmes'tür. Okuyucular ise bu hikayeleri Holmes'ün değil, Doktor Watson'ın bakış açısından takip eder. 

Bakış açısı karakterlerinin günümüzdeki en meşhur kullanımı, Game of Thrones'a ilham veren Buz ve Ateşin Şarkısı serisidir. Bu seride olaylar, farklı bölümleri kendi bakış açılarından anlatan farklı karakterler üzerinden anlatılır ve kurgu onlarca farklı "bakış açısı karakterinin" gözünden inşa edilir. 

 

"Rakip" Karakteri Tanımlamak İçin Kullanılan Kavramlar
 
1 - Antagonist

Yukarıda değinilen protagonist kavramının karşıtı olan antagonist, bir eserde ana karakterin temel rakibi olarak kurgulanan kişidir. Bu karakter, genellikle protagonist ile rekabet eder, istekleri birbirinin zıttı olduğu için onun amaçlarına ulaşmasını engellemeye çalışır. 

Bu doğrultuda Antagonist karakterler çoğu zaman anlatılan hikayelerin kötü adamlarıdır. Fakat tıpkı protagonist kavramı gibi bu kavramın da etik yargılar içermediği belirtilmelidir. Eğer merkeze "kötü bir karakter" konulur ve protagonist kötü bir kişi olarak belirlenirse, ona karşı gelen antagonistin iyi bir karakter veya bir kahraman olma ihtimali de olabilir. 

Daha açık bir ifadeyle, bildiğimiz hallerini konu alan bir hikayede Superman her zaman "iyi adam," Lex Luthor ise her zaman "kötü adam"dır.

Superman, kendisi etrafında şekillenen hikayelerin yüzde doksan dokuzunda protagonist olarak kullanıldığı için, Lex Luthor da çoğu zaman karşımıza bir antagonist olarak çıkar. Ancak, bir hikaye odak noktasını Lex Luthor olarak belirlerse, protagonist Lex Luthor, antagonist ise Superman olabilir - bu durum, kimin kahraman, kimin kötü adam olduğunu değiştirmez, ama o anki kurgu içindeki rollerini değiştirir. 

2 - "Kötü Karakter" (Villain)

İngilizce'de sık sık kullanıldığı için evrensel olarak anlaşılan fakat tam bir Türkçe karşılığı olmayan "villain" kelimesi, bir kurguda karşımıza çıkan kötü karakteri ifade eder. Bu karakterler, romanın kurgusu içinde "iyi" olarak betimlenen her şeye karşı gelir. Çoğu zaman etik değerlere ve topluma açıkça karşı çıkan, kendi çıkarları için her şeyi göze alan ve kahramanları ortadan kaldırmaya çalışarak kurgunun temel çatışmasını oluşturan bu karakterler, "iyi - kötü" mücadelesini konu alan binlerce eserde rahatlıkla tanımlanabilir. 

3 - Baş Düşman (Archenemy)

Yine İngilizcesi daha yaygın olarak kullanılan bir kavram olsa da, Türkçeye "Baş Düşman" olarak çevrilebilecek karakter türü, anlatılan hikayenin kahramanı karşısına yerleştirilen en önemli kişiyi ifade eder. Bu bağlamda, Baş Düşman kavramı, Antagonist ile benzer bir kavram olarak düşünülebilir. 

Baş Düşman, birden fazla kötü karakter içeren eserlerde bu karakterlerin lideri veya en güçlüsü, en kötüsü olarak kurgulanabileceği gibi, birden fazla macera yaşayan ve birden fazla "kötü adam" ile mücadele eden kahramanların en önemli düşmanı olarak da değerlendirilebilir. 

İlk durumu anlamak için ideal bir örnek olarak, Cüneyt Arkın filmleri düşünülebilir. Cüneyt Arkın'ın beş saniye içinde öldürerek kalenin tepesine ulaştığı adamların hepsi "kötü adamlardır," ancak kalenin tepesinde on beş dakikalık bir kılıç düellosu yaşadığı adam, onun "baş düşmanıdır." 

 

İkinci duruma verilebilecek iyi bir örnek ise Harry Potter serisidir. Harry Potter, yedi romanlık seri boyunca pek çok kötü karakterle mücadele eder. Ancak onun baş düşmanı, bu kötü karakterlerin en zorlusu Lord Voldemort'tur.

"Baş düşman" kavramının buradaki diğer kavramlardan önemli bir farkının, iki taraflı düşünülebilmesi olduğu söylenebilir. Harry Potter serisinde kahraman ve protagonist Harry Potter, kötü adam ve antagonist Lord Voldemort'tur. Ancak hem Lord Voldemort Harry Potter'ın, hem de Harry Potter Lord Voldemort'un baş düşmanıdır.  

Yardımcı Karakterleri Tanımlamak İçin Kullanılan Kavramlar
 
1 - Yardımcı Karakter

İsminden de anlaşılacağı gibi, yardımcı karakterler bir eserde "ana karakter" olmayan, ancak kurgunun anlatılmasında ikinci planda değerlendirilen karakterlerdir.

2- Deuteragonist

Protagonist ve antagonist gibi Yunanca karakter kavramlarıyla birlikte düşünülebilecek daha detaylı bir kavram, Deuteragonist kavramıdır. Deuteragonist, bir kurguda, bu iki temel karakterden sonra en önemli karakter anlamına gelir. Hikaye bir protagonist ile bir antagonist arasında ilerlerken, Deturagonist olarak tanımlanabilecek karakterler bunlardan sonraki en önemli karakter olarak karşımıza çıkar. 

Sherlock Holmes serisinin anlatıcısı Doktor Watson, ideal bir Deutaragonist olarak tanımlanabilir. 

Yine Doktor Watson'ın ideal bir örnek olabileceği özel bir Deuteragonist kavramı da, İngilizce "sidekick" olarak ifade edilen "ana karakterin yardımcısı" rolüdür. Holmes ve Watson, Don Kişot ve Sanço Panza, Batman ve Robin gibi örneklerdeki yardımcı karakterler, bu kavramla da değerlendirilebilir.

 

Çok sık kullanılmayan bir kavram olsa da, Deuteragonist'ten sonraki en önemli karakterin de, zaman zaman Üçüncü Oyuncu olarak da dilimize çevrilen Tritagonist kavramıyla ifade edildiğini hatırlatmak faydalı olabilir. 

3 - Tezat Karakter

Yardımcı karakterler içinde özel bir durum, Türkçe'ye "Tezat Karakter" olarak çevrilen ve İngilizce "foil" kelimesi ile ifade edilen karakterlerdir.

Bunlar, çoğu zaman hikayenin ana karakteri ile tam zıt olacak şekilde kurgulanır. Tam olarak eserin antagonistleri veya kötü karakterleri olmasalar da, taşıdıkları zıtlıklar, ana karakterin çeşitli özelliklerinin daha rahat bir şekilde ön plana çıkarılabilmesini sağlar. Belli noktalarda, "kötü karakterler" de bu şekilde okunabilecek olsa da, Tezat Karakterler genellikle eserin antagonistinden başkasını ifade ederler. 

Yine Harry Potter serisinden bir örnek verecek olursak, Harry Potter ve Lord Voldemort birbirlerinin pek çok açıdan zıttı gibi gözükebilir. Ancak bu seride Tezat Karakter kavramına daha çok uyan bir karakter, Harry'nin aksine kötü huylu, yalancı ve şımarık bir öğrenci olan Draco Malfoy'dur.

Bir karakterin bu kavramı karşılaması için kesinlikle ana karakterin "karşısında" yer almasına da gerek yoktur. Yine aynı seriden Neville Longbottom da benzer bir şekilde değerlendirilebilir: Harry'nin aksine korkak, başarısız ve vasıfsız bir karakter olarak resmedilen Neville, son derece iyi yürekli bir karakter olmasına karşın Harry'nin başarılı yönlerini ön plana çıkarmak için de kullanıldığından bu kavrama dahil edilebilir.

 
Diğer Önemli Kavramlar
1 - Tip (Tek Boyutlu Karakter)

Türk Edebiyatı'nda da sık sık rastladığımız tek boyutlu karakterler veya tipler, bütün kurgu boyunca yalnızca bir özelliği ile öne çıkan, yazarların gerçek bir kişi olarak ele almaktan ziyade, bir mesaj vermek için kullandığı karakterleri ifade eder. 

Kumar oynamanın kötülükleri ile ilgili mesaj veren bir roman yazdığınızı hayal edin. Tek yaptığı şey kumar oynamak olan, bu yolda tüm parasını kaybeden, arkadaşlarından aldığı borçlarla yaşayan, ama bu borçları da gidip kumarda kaybeden bir karakter, bariz bir "tip" örneği olarak düşünülebilir. Bu karakterin, kumar oynamaktan başka hiçbir işlevi, hiçbir boyutu yoktur. 

Tek boyutlu karakterler ve özellikle de bunlara dayanan romanlar, çoğu zaman yazarların "kolaya kaçması" nedeniyle eleştirilir. 

Yukarıdaki örnekten devam edelim. Ne kadar "kumar bağımlısı olursa olsun", gerçek bir insanın tek özelliği kumar oynamak olamaz. Hayatının odak noktası bu olsa da, herkes gibi onun da farklı duyguları, düşünceleri, böyle bir bağımlılığı olmasının sebepleri ve farklı kişilik özellikleri bulunur. Yazarların, aktarmak istedikleri mesajları okuyucuya iletebilmek amacıyla gerçeklikten uzak "tipleri" kullanmaları, bu nedenle çoğu zaman fazla basit bir yöntem olarak görülür. 

Bu tarz karakterlerle ilgili daha fazla bilgi almak için, ilgili yazımıza göz atabilirsiniz: Tek Boyutlu Karakter

2 - Karakterizasyon
 
Karakter kavramlarını tanımak kadar önemli olan bir nokta da, bu karakterlerin nasıl oluşturulduğunu, yazar tarafından okuyucuya nasıl sunulduğunu ve kullanıldığını anlamaktır. Bunun için, karakterizasyon kavramını anlamak son derece önemli olabilir. 

Bu konuda daha fazla bilgi almak için, ilgili yazıya göz atabilirsiniz: Karakterizasyon

19. Yüzyıl Muhalefet Kavramları


Osmanlı Devleti: 19. Yüzyılda Siyasi Güç


Doğru Batılılaşma


Yanlış Batılılaşma


canlı bahis siteleri rulet siteleri bahis siteleri yeni giris casino siteleri bahis siteleri free spin veren siteler casino siteleri deneme bonusu bahis siteleri canlı casino siteleri slot siteleri grandpashabet betwoon