Alıntı #1, Sayfa 27:
Çok şeyler de başarılamamıştı ama, Dündar Öğretmen de, elbet çocuklar da, her savaştan açık alınla çıkıldığına ta yürekten inanmışlardı ya: Nasıl olsa, ne olsa, Türk’üz, Cumhuriyet’iz, göğsümüz tunç siperi…
Açıklama
Romandaki temel toplumsal eleştirilerden bir tanesi, Cumhuriyet’in ilk yıllarında verilen eğitimin yarattığı katı ve fazla beklenti yaratan yaklaşımıdır.
Bu alıntı, Dündar Öğretmenin’in roman boyunca sorgulamadan, kendisine söylendiği gibi şekilde kayıtsız şartsız kabul ettiği “sloganlara” da bir örnek gösterir.
Çok şeyler de başarılamamıştı ama, Dündar Öğretmen de, elbet çocuklar da, her savaştan açık alınla çıkıldığına ta yürekten inanmışlardı ya: Nasıl olsa, ne olsa, Türk’üz, Cumhuriyet’iz, göğsümüz tunç siperi…
Açıklama
Romandaki temel toplumsal eleştirilerden bir tanesi, Cumhuriyet’in ilk yıllarında verilen eğitimin yarattığı katı ve fazla beklenti yaratan yaklaşımıdır.
Bu alıntı, Dündar Öğretmenin’in roman boyunca sorgulamadan, kendisine söylendiği gibi şekilde kayıtsız şartsız kabul ettiği “sloganlara” da bir örnek gösterir.
Alıntı #2, Sayfa 103:
Böyle giderse bu yıl da güç bitirirsin sen Sanat Okulu’nun ortasını. Utanmadan taktın geçen yıl. Okul levazımını; pergelini, elişini, kıl testereni alamıyormuşsun… Dinler mi elin oğlu? Alamıyorsan gitme. Bitireceksin.
Açıklama
Aysel, Aydın ve Ertürk ile aynı okuldan mezun olmasına rağmen, ancak Dündar Öğretmen’in zorlamasıyla, büyük zorluklarla okuyan Ali, romandaki en “zor” hayatı yaşayan karakter olur.
Üstelik aldığı eğitim ve dışarıdakilerin kendisine sürekli olarak söyledikleri de, onu kendi içinde bir vicdan azabına sürükler. Okulunu bitirmek için ihtiyacı olan araç gereci alacak durumu olmasa da, Ali sınıfta kalmayı tamamen kendi sorumluluğu olarak görür.
Böyle giderse bu yıl da güç bitirirsin sen Sanat Okulu’nun ortasını. Utanmadan taktın geçen yıl. Okul levazımını; pergelini, elişini, kıl testereni alamıyormuşsun… Dinler mi elin oğlu? Alamıyorsan gitme. Bitireceksin.
Açıklama
Aysel, Aydın ve Ertürk ile aynı okuldan mezun olmasına rağmen, ancak Dündar Öğretmen’in zorlamasıyla, büyük zorluklarla okuyan Ali, romandaki en “zor” hayatı yaşayan karakter olur.
Üstelik aldığı eğitim ve dışarıdakilerin kendisine sürekli olarak söyledikleri de, onu kendi içinde bir vicdan azabına sürükler. Okulunu bitirmek için ihtiyacı olan araç gereci alacak durumu olmasa da, Ali sınıfta kalmayı tamamen kendi sorumluluğu olarak görür.
Alıntı #3, Sayfa 142:
Ertürk, bu ilk suçundan ötürü bağışlanınca, bir daha bilmeden suç işlememeyi de öğrendi. “Oku!” diye verdiklerinden gayri hiçbir şey okumamayı, “Düşün!” dedikleri dışında hiçbir şey düşünmemeyi.
Tehlike vaktinde önlenmişti işte.
Bursa Askeri Lisesi’nin en “itaatkar” bir öğrencisi olarak daha sonraki günler ve yıllarda da büyüklerine sonsuz gururlar verdi.
Açıklama
Okulu bitirdikten sonra askeri liseye giden Ertürk, dışarıda olduğu bir gün sinemaya gitmek ile kitap satın almak arasında kararsız kalır.
Aynı paraya daha uzun süre meşgul olacağını düşündüğü için, Andre Gide’in Dar Kapı kitabını satın alan Ertürk, okulda bu kitapla yakalanınca hakkında soruşturma başlatılır.
Bilmeden işlediği bu suç, Ertürk’ün hayatını da alıntıda görüldüğü gibi tamamen değiştirir.
Ertürk, bu ilk suçundan ötürü bağışlanınca, bir daha bilmeden suç işlememeyi de öğrendi. “Oku!” diye verdiklerinden gayri hiçbir şey okumamayı, “Düşün!” dedikleri dışında hiçbir şey düşünmemeyi.
Tehlike vaktinde önlenmişti işte.
Bursa Askeri Lisesi’nin en “itaatkar” bir öğrencisi olarak daha sonraki günler ve yıllarda da büyüklerine sonsuz gururlar verdi.
Açıklama
Okulu bitirdikten sonra askeri liseye giden Ertürk, dışarıda olduğu bir gün sinemaya gitmek ile kitap satın almak arasında kararsız kalır.
Aynı paraya daha uzun süre meşgul olacağını düşündüğü için, Andre Gide’in Dar Kapı kitabını satın alan Ertürk, okulda bu kitapla yakalanınca hakkında soruşturma başlatılır.
Bilmeden işlediği bu suç, Ertürk’ün hayatını da alıntıda görüldüğü gibi tamamen değiştirir.
Alıntı #4, Sayfa 398:
Yeterince saygıdeğer değilsem değilim. Her şeyde haklı ve doğru olmak için her şeyin haklı ve doğru olması gerek.
Açıklama
Romanın sonlarında yer alan ve Aysel tarafından söylenen bu cümle, bu karakterin en sonunda kendi kişiliği ve davranışlarıyla barışması anlamına gelir.
Hayatı boyunca hep bir “ideal” rolü oynamaya çalışan, ideal bir Atatürk çocuğu, ideal bir profesör, ideal bir kadın gibi görülmek için çaba sarf eden Aysel, öğrencisi Engin ile yatıp kocasını aldatarak tüm bu kimliklerini yok etmiştir.
Bu durum, onda önce ciddi bir bunalıma yol açar. Romanın adı, Ölmeye Yatmak, onun gerçekten ölmek niyetiyle bir otele yerleşmesinden kaynaklanır.
Romanın sonunda otel odasından çıkan Aysel ise, yukarıdaki alıntıdan da görüleceği gibi, yaptıklarıyla tamamen barışmış, “kusurlu” olmayı kabul etmiş birisidir.
Yeterince saygıdeğer değilsem değilim. Her şeyde haklı ve doğru olmak için her şeyin haklı ve doğru olması gerek.
Açıklama
Romanın sonlarında yer alan ve Aysel tarafından söylenen bu cümle, bu karakterin en sonunda kendi kişiliği ve davranışlarıyla barışması anlamına gelir.
Hayatı boyunca hep bir “ideal” rolü oynamaya çalışan, ideal bir Atatürk çocuğu, ideal bir profesör, ideal bir kadın gibi görülmek için çaba sarf eden Aysel, öğrencisi Engin ile yatıp kocasını aldatarak tüm bu kimliklerini yok etmiştir.
Bu durum, onda önce ciddi bir bunalıma yol açar. Romanın adı, Ölmeye Yatmak, onun gerçekten ölmek niyetiyle bir otele yerleşmesinden kaynaklanır.
Romanın sonunda otel odasından çıkan Aysel ise, yukarıdaki alıntıdan da görüleceği gibi, yaptıklarıyla tamamen barışmış, “kusurlu” olmayı kabul etmiş birisidir.
