Macide
Ömer
Bedri
Nihat
Romanda hakkında en çok şey öğrendiğimiz karakter olmasa da, özellikle Ömer ile “evlendikten” sonra hikayenin odak noktası haline gelen Macide, İçimizdeki Şeytan’ın en önemli karakterlerinden bir tanesi olarak görülebilir. Bu ifade, Macide’nin hem kurmaca içindeki, hem de kurmaca dışındaki durumunu kapsar.
Romanın gidişatı içinde Macide “kötü” karakterlerle dolu bir dünyanın içindeki “iyi” karakter olarak göze çarpar. Çevresindeki yanlış, özenti, yapmacık olaylardan uzak durmayı başaran Macide, ne Balıkesir’deki okulundaki arkadaşlarının, ne İstanbul’daki akrabalarının, ne de içinde yaşadığı semtin kötü özelliklerini alır.1
Bunların kötü yanlarını gören ve onlardan bilinçli olarak uzak durmaya çalışan Macide2, henüz on altı yaşındayken bile “sözlerinde ve tavırlarında hiç yapmacık bulunmayan (sic)”, cesur, güçlü bir iradeye sahip bir karakter olarak betimlenir.3
Çevresindeki karakterlerden daha olumlu bir insan olarak değerlendirilen Macide, sessiz ve düşüncelerini kendine saklayan bir karakter olarak kurgulanır. Ancak bu durum, düşünceleri sık sık okuyucuya aktarılan Macide’nin etrafındaki “kötülüklerden” habersiz olduğu anlamına gelmez. Pastanede gördüğü süslü, özenti kızların da4, gittikleri davetlerde çalınan korkunç müziklerin de5, Ömer’in evindeki anlamsız toplantıların da olumsuz yönlerinin farkında olduğu gösterilir.6
Hayata karşı bu bakış açısı, kurgu içinde yukarıda da belirtildiği gibi “temiz”, “iyi” bir karakter olarak ele almayı mümkün kılar. Romanın sonunda onun, yine kendisi gibi olan tek karakterle, Bedri ile bir araya gelmesi de bu çerçeve içinde mantıklı hale gelir.
Macide’yi bir karakter olarak değil, romanda kullanılan bir öge olarak ele aldığımızda, onun romanın kurgusunun ayakta durabilmesi için gerekli bir karakter olduğunu söyleyebiliriz.
İçimizdeki Şeytan’da anlatılan insanların, getirilen toplumsal eleştirilerin okuyucu tarafından gerçekten anlaşılabilmesi için, bunlara “dışarıdan” bakabilecek, bu çevreye ait olmayan ve - Ömer’in aksine - bu çevre tarafından etkilenmeyecek bir karakter gerekir. Macide’nin hikayedeki en büyük işlevlerinden bir tanesi de, okuyucuya bu “pencereyi” sunmaktır.
Dipnotlar
1 s. 28, s. 133
2 s. 134
3 s. 39
4 s. 133 - 134
5 s. 209
6 s. 229
İçimizdeki Şeytan ile ilgili yaygın yorumlardan bir tanesi, fiziksel görünüşü ve yaşadığı kafa karışıklıkları konusundaki benzerlikler nedeniyle, Sabahattin Ali’nin Ömer’i kendisinden kurmaca bir hali olarak yarattığı yönündedir.
Romanın ilk bölümlerinde anlatının odak noktasında yer alan Ömer, Macide ile evlendikten sonra bu rolünden biraz uzaklaşır. Olaylar yine Ömer’in yaptıkları, kararları ve bu kararların sonucu etrafında gelişir, ancak bunları deneyimleyen ve okuyucuya sunan odak nokta Macide olur.
Örneğin, Ömer Macide'nin yanında Ümit ile flört ederken, anlatıcı Ömer’e değil, Macide’ye yoğunlaşır. Aynı şekilde, romanın ilk bölümlerinde Hafız Efendi’nin durumu okuyucuya Ömer vasıtasıyla aktarılsa da, ilerleyen bölümlerde Ömer’in Hafız Efendi’yi tehdit ederek para aldığı, Ömer’in bunu Macide’ye itiraf etmesiyle anlaşılır – okurun “bildikleri”, Ömer’in değil, Macide’nin bildikleri ile eş anlamlı hale getirilir.
Tüm bunlar, Ömer’in romanın odak noktası olarak rolünü sorgulamamızı mümkün kılsa da, olayların merkezinde yer alan ve iç dünyası hakkında en çok çözümleme yapılan karakterin Ömer olduğu gerçeğini değiştirmez. Romanın başında nihilizme yakın bir sıkıntı duyan Ömer, Macide’ye aşık olduktan sonra yeni bir hayat amacı bulur.1 Fakat hayatındaki tüm amaçlar gibi, aşkı da aniden parlayıp sönen bir duygudur.2
Hem kendisi, hem de etrafındakiler tarafından zeki, hayal gücü geniş, romantik bir insan olarak tanımlanan Ömer, bu duygular ile ne yapacağını bilemeyen, hayatta bir amacı olmadığı için de bocalayan bir karakter olarak resmedilir.3 Özellikle romanın ilk kısımlarında, Nihat’ın fazlasıyla gerçekçi yaklaşımı ile, Ömer’in daha idealist, daha romantik görüşleri sık sık karşı karşıya getirilir.4
Hayat ile ilgili yaşadığı kafa karışıklığı nedeniyle, zaman zaman nedenini kendisi de bilmediği işler yapan Ömer, bu vesileyle romana adını da vermiş olur. Yaptığı anlamsız, ahlaksız ve kötü hareketleri, “içindeki şeytanın” işleri olarak gören ve bu açıklamadan ancak romanın sonunda vazgeçen ana karakter, hikayenin sonunda “içindeki şeytanın” gerçek olmadığını, yaptığı her şeyin kendi sorumluluğu olduğunu kabul eder. Bu konuda biraz daha detaylı bir açıklama için, Alıntılar bölümüne göz atabilirsiniz.
Dipnotlar
1 s. 14
2 s. 164
3 s. 44, s. 88
4 s. 44, s. 52
Bedri, tıpkı Macide gibi, içinde kötü niyetler bulunmayan, çevresinin kötülüğünden ve yozlaşmışlığından etkilenmeyen, bu sorunları görse de çoğu zaman sessiz kalmayı tercih eden bir karakter olarak resmedilir. Tıpkı Macide gibi, o da dinledikleri müziklerin kötü, edebiyat kisvesi altında üretilen eserlerin başarısız ve anlamsız olduğunun farkındadır.1
Ancak, romanda eleştirilen kişilerin aksine, o da tıpkı Macide gibi “özgün” bir kişidir, özenti, yapmacık bir adam değildir. Öyle ki, romanın ilk bölümlerinde Macide ile aralarındaki karşılıklı hislerin bir ilişkiye dönüşmemesi, her şeyden çok Bedri’nin “hislerine her zaman hakim olmaya alışmamış bir sanatkar” olması ve “aşık olmaktan, hakikaten ve deli gibi sevmekten korkması” ile açıklanır.2
Bedri’nin bu durumunun bilincinde olan Macide de, henüz Ömer ile evliyken bile, kendisini yalnızca aşk ve istekle değil, aynı zamanda “hürmet telkin eden”, kendisine bir ağabey, bir destek de olabilecek birisini aradığını hisseder. Romanda açıkça belirtildiği gibi, bu hisler ona hep Bedri’yi çağrıştırır.3
Yine Macide gibi, romanda Bedri’nin de “kurmacanın ötesinde” bazı “amaçları” olduğu söylenebilir. Sabahattin Ali, eserinde İsmet Şerif, Profesör Hikmet, Nihat gibi karakterleri ve bu karakterlerin temsil ettiği görüşleri eleştirmek için, çoğu zaman Bedri’nin görüşlerini kullanır. Bedri’nin müzik, edebiyat, hatta bu karakterlerin kendi düşünceleri hakkında söyledikleri, doğrudan Sabahattin Ali’nin görüşleri, hatta bir noktada, bu eseri yazma amacı olarak görülebilir.4
Dipnotlar
1 s. 158, s. 199
2 s. 40
3 s. 164
4 Müzik: s. 158, Edebiyat: s. 199, Nihat, İsmet Şerif, Profesör Hikmet: s. 201
Romanın başlarında Ömer’in yakın bir arkadaşı olarak sunulan Nihat, fiziksel olarak zayıf bir insandır. “Ufak tefek, zayıf, kolları sinirli hareketlerle mütemadiyen oynayan” Nihat’ın1 daha sonra “iki günde bir ya böbreklerinden, ya ciğerlerinden hastalandığı”, “evinin eczane gibi” odluğu söylenir.2
Bu fiziksel yapısına rağmen, Nihat dünyayı son derece “net” ve katı bir bakış açısından görür.
Ona göre, güçlü zeki olanlar herkesten daha iyi, herkesten daha üstün yaşamaya, insanlara karşı hakim ve hatta biraz da zalim olarak yaşamaya hak kazanır.3 İnsan zaaflarını mazur görmeye karşı olduğunu, kuvvetli olanların her hareketinin kabul edilmesi gerektiğini de savunan Nihat’ın bu görünüşü, kendi fiziksel durumu ile oldukça çelişkilidir. 4
Ancak romanda yaptığı uzun ve detaylı analizlerle Sabahattin Ali’ni görüşlerini okuyucuya ulaştıran Bedri, onun “bu fiziksel yapısına rağmen” değil, bu fiziksel yapısı nedeniyle böyle görüşlere merak sardığını, kendisinde eksik olan kuvvete karşı bir hayranlık duyduğunu ifade eder.
Bedri’nin bu görüşleri, Nihat gibi düşünen diğer karakterlere de uzanır.5
Dipnotlar
1 s. 13
2 s. 201
3 s. 45
4 s. 128
5 s. 201
