Selim
Bu bölümü, Analiz sekmesinin altındaki Temalar bölümü ile birlikte okumanız faydalı olabilir.
Canistan romanında, “önemli bir karakter” olarak değerlendirilebilecek tek kişi Selim’dir. Bu durumun, yazar Yusuf Atılgan’ın asıl niyeti olup olmadığı, tartışmaya açılabilecek bir konudur. Zira roman tamamlanamadığı için, “Sanık” olarak adlandırılması planlanan bölümde merkeze konulacak karakterin (yani, muhtemelen, Tokuç Ali’nin) eserde ne derece rol oynamasının planlandığını belirlemek mümkün değildir.
Bu haliyle, yetmiş sekiz sayfalık romanın tam elli sayfası, Selim’in nasıl romanın ilk sayfalarında çocukluk arkadaşı Ali’ye işkence edecek kadar “kötüleşmiş” bir karakter olduğu sorusuna ayrılır.
Henüz on altı yaşındayken yaşından beklenmeyecek bir bilgelik ve çalışkanlıkla bütün bir bağı çekip çeviren Selim, bunun için bahşiş almayı bile kabul etmeyecek kadar iyi niyetli bir karakter olarak resmedilir.1 Romanın başında gördüğümüz acımasız, gaddar Selim ise, çocukluğunda bir kardeş gibi gördüğü Tokuç Ali’nin vücuduna kızgın yağ dökecek kadar kötü bir karakterdir.
Kitapta, bu değişimin başladığı nokta rahatlıkla tespit edilebilir. Selim’i bu kadar ciddi anlamda değiştiren olay, düzenli ve mutlu bir hayat kurmasına vesile olan eşi Esma’nın ölümü olur. Esma’nın ölümünden sonra içki içmeye, meyhanelere gitmeye başlayan Selim, toplumdan büyük ölçüde uzaklaşmış olur.
Selim’in karakterinde, ilk günden beri var olan önemli bir nokta, kendisinin aşırı gururlu olmasıdır. Ali’nin yıllar sonra hala anlamayacağı kadar “küçük” bir olaya alınıp köyden ayrılan ve yıllardır devam eden düzenini bozan Selim, hayatının son döneminde de bu inatçılık seviyesine varan gururunu sürdürür. Ortada altın falan olmadığını bildiği halde Ali’ye karşı manevi bir üstünlük kurmak için onu öldürecek kadar çok işkence yapması, bu durumun bir uzantısı olarak okunabilir.
Belli açılardan toplumun beklentilerine tamamen karşı çıkacak düzeyde kötü, belli açılardan sadece hak etmediği bir kader nedeniyle kötüleşen bir mağdur, belli açılardan da bir kahraman olarak görülebilecek Selim, modern edebiyatta sık kullanılan, karmaşık, siyah – beyaz olarak değerlendirilemeyecek bir anti-kahraman olarak gösterilebilir.
Bu nedenle, içinde bulunduğu mekanın yapısı Yusuf Atılgan’ın diğer romanlarına göre çok farklı olsa da, toplumla bir olamama, ait olduğu bir yer bulamama gibi öğeler açısından, Selim ile Atılgan’ın diğer meşhur karakterleri C. ve Zebercet arasında çeşitli benzerlikler de bulunabilir.
Dipnotlar
1 s. 27
