Bir “köy romanı” olan Kaplumbağalar’da gördüğümüz detaylardan pek çoğu, Fakir Baykurt’un kendi hayatından, kendi gözlemlerinden ve politik görüşlerinden gelir. Kendisi de bir köyde doğan ve eğiitimini bir köy enstitüsünde alan Fakir Baykurt, köy hayatına ve bu hayatın gerçeklerini doğrudan yaşayarak büyür. Romanda köylülerin günlük hayatını, adetlerini, ev yaşantılarını bu kadar detaylı ve isabetli olarak yansıtabilmesinin temel nedeni, kendisinin de böyle bir ortamda büyümüş olmasıdır.
Fakir Baykurt’un, Kaplumbağalar romanında anlattığı olaylar için Elmapınar adlı bir Alevi köyünde yaşadıklarından ve dinlediklerinden ilham aldığı da belirtilmiştir. Hatta, bu köy ile ilgili bilgilerinin büyük kısmını Rıza Dikenoğlu adlı bir öğretmenden dinlemiş, “Rıza” ismi romandaki eğitmen karaktere de verilmiştir.1
Elbette, yazarın politik ve sanatsal görüşlerinin de romanın yapısı üzerinde ciddi bir etkisi vardır.
Toplumdaki koşulları ve yaşantıyı, olabildiğince gerçeğe yakın şekilde aktararak “sıradan insanların” sorunlarını, acılarını ve yoksulluklarını okuyucuya göstermeye çalışan, bu sayede kitabı okuyan insanların bu konuyla ilgili bir şeyler yapmasını, ya da en azından bilinçlendirilmesini sağlamaya çalışan “toplumsal gerçekçilik” akımı, Fakir Baykurt’un tarzını en iyi karşılayan kavram olarak sunulabilir.
Baykurt romanında; idealize edilmiş, üretken, çalışkan ama devlet tarafından sürekli ezilen ve önü kesilen köylüleri ve işçileri anlatır. Bu karakterlerin günlük hayatlarını, sıkıntılarını ve yoksulluklarını bu görüş çerçevesinde okuyucuya ulaştırmaya çalışır.
Bu çaba, yazarın sola yakın görüşleri ile doğru orantılı olmakla beraber, romanın merkezindeki meselenin politik teorinin en temel öğelerinden biri olduğunun da altı çizilmelidir.
Yüzyıllardır hiçbir işe yaramadan, bomboş duran Purluk arazisi, köylüler tarafından bir bağ haline getirilir ve üretken, verimli bir hal aldıktan sonra devlet bir bahaneyle bu araziye el koyar. Bağ kurma çabası, romanın birinci bölümünü, bağın ellerinden alınmasına engel olma mücadelesi de ikinci bölümünü oluşturur.
İkinci bölümdeki çabayı özetleyen alıntılardan bir tanesi şöyledir:
O Purluk bizim öz malımız! Naaah! Bektaş’ın dediği gibi gelip Hazine mi kazdı toprağı? Hazine mi buldu, dikti çubukları? Toprağın maliki? Maliki köylü yahu! Kazan, çapalayan o! Hayır, kabul edemeyiz! Edemeyiz; çünkü edilmez! Onun orasını köylü olmayan bilmez. Haşa; biz devletimizi Hazine’mizi, memurlarımızı düşünürüz. Onları severiz; ama bu iş olanaksız!
Köylüler karşısında sınırsız güçlü bir kurum olarak beliren devlet, yıllarca yüzüne bile bakmadığı, bağ haline getirilmesine yardım etmediği bağı, ürün verecek hale geldiğinde bir anda kendi malı olarak alıkoyar.
Köylülerin buna isyanı, politik teorini merkezi konularından biri olan “mülkiyet hakkıyla” yakından ilgilidir. Romanda yaşanan olay, Batı felsefesinin en önemli düşünürlerinden John Locke’un mülkiyet ile ilgili olarak ileri attığı teoriyi neredeyse birebir karşılar: John Locke, dünya Tanrı tarafından tüm insanlığa verildiği halde, nasıl olup da insanların kendi mallarına sahip olabildiği sorusunu, “emek” kavramıyla cevaplar.
Her insan, kendi vücuduna ve kendi yaptığı işe, kendi verdiği emeğe sahiptir. Dolayısıyla, ağaçta duran bir elma kimsenin malı değilken, bu elmayı dalından koparmak için emek verip çalışan bir insan, elmanın haklı sahibi haline gelir.
Purluk arazisinde de durum aynı şekildedir. Boş duran bu arsa, köylülerin günlerce, haftalarca çalışmalarıyla, kendi imkanlarıyla çubuk ve tohum bulmalarıyla zar zor bir bağ haline getirilir. Arazi köy sınırları içinde bulunmasına ve sadece köy halkının emeği ile üretken ve verimli bir hale getirilmesine karşın, devlet bir anda bu arazinin kendi malı olduğunu duyurur ve köylüler ortada ciddi bir haksızlık olduğunu düşünür.
Bu görüş, konuştukları ve yardım istedikleri herkes tarafından paylaşılsa da, “kanun” devletin tarafında olduğu için sorun çözülemez. Mülkiyeti açıklamak için kullanılan bu görüş, köylülerin Purluk’u kendi arazileri olarak görmesini de kendi içinde meşru çıkaran bir arka plan bilgisi olarak değerlendirilebilir.
2s.315
Romanın önemli özelliklerinden bir tanesi, hikayenin ana mekanı olan Tozak Köyü’nün bir Alevi köyü ve romandaki ana karakterlerin Alevi karakterler olmasıdır. Türkiye Cumhuriyeti sınırları içinde Sünnilikten sonra en yaygın İslam mezhebi olan Alevilik, elbette burada verilecek kısa bir arka plan bilgisiyle tamamen açıklanamaz. Ancak, İslami inançları çeşitli yerel geleneklerle harmanlayan, Hz. Muhammed’den sonra kutsal figürler olarak Hz. Ali ve “On İki İmam”ı tanıyan bu mezhep, romanın gidişatı içinde önemli rol oynar.
Aleviliği bu romanda önemli hale getiren meselelerden en önemlisi “şarap” konusudur. Sünnilikte ve İslam’ın pek çok mezhebinde “haram” olarak görülen alkol, romandaki Alevi karakterler tarafından sık sık tüketilir ve çeşitli törenlerinin, geleneklerinin önemli parçalarından bir tanesini oluşturur. Şarabın köy halkı için sahip olduğu bu önem, romanın merkezi konusu olan “bağ kurma” sürecinde de kullanılır.
Romanda, Aleviliğin farklı boyutları da şarap kadar ön planda olmasa da karşımıza çıkar. Koçkatımı sırasında edilen dualar, Hz. Ali’nin isminin sürekli olarak anılması, on iki imamdan bahsedilmesi, bu inanç sisteminin romandaki bazı yansımaları olarak sıralanabilir.
Ferhat Çetinkaya, “Mucizevi Göstergeler’de Fakir Baykurt’u Okumak” adlı makalesinde, Fakir Baykurt’un Alevilere karşı büyük bir sevgi beslediğini, Aleviliğin Türkler için İslam’ın en uygun yolu olduğunu ve tarih boyunca Sünniler tarafından Alevilere yapılan baskılara dikkat çekmek istediğini aktarır.1 Bakyurt’un bu görüşleri de, romanda Sünni bir köy yerine Alevi bir köyü kullanmasını açıklayabilir.
1s. 272
