Saatleri Ayarlama Enstitüsü Ahmet Hamdi Tanpınar

Ahmet Hamdi Tanpınar’ın hayatını kaybetmeden önce yayımladığı son romanı Saatleri Ayarlama Enstitüsü, Türk Edebiyatı’nın en ilgi çekici, en karmaşık, en mistik ve en başarılı romanlarından biri olarak değerlendirilmektedir.
 
Roman, hayatı boyunca insanlar tarafından hor görülen, ciddiye alınmayan Hayri İrdal’ın gözünden yazılır. Tek ilgi alanı olan saatler aracılığıyla kendisinin tam zıttı, kararlı, girişken, heyecanlı bir adam olan Halit Ayarcı ile tanışan İrdal, romana adını veren Saatleri Ayarlama Enstitüsü’nün kuruluşunda önemli rol oynar.
 
Ülkedeki tüm saatlerin ayarlanması ile ilgilenen, saatleri geri kalanlara ve ileri olanlara ceza veren, saati andıran bir binadan faaliyet gösteren bu absürt Enstitü, açıldığı kadar hızlı bir şekilde gözden düşer ve kapanır. Ahmet Hamdi Tanpınar’ın, Hayri İrdal’ın anıları şeklinde kaleme aldığı bu roman, Türkiye’nin tarihi, toplumu ve kurumları ile ilgili önemli eleştiriler içerir.
 
Ancak roman, yalnızca bununla da sınırlı kalmaz. Hayri İrdal’ın çocukluğuna damga vuran esrarengiz Muvakkit Nuri Efendi, ilahi hazineler peşinde koşan, yarı-evliya Seyit Lütfullah, Hayri İrdal’ın büyüdüğü evin en önemli “kişisi” haline gelen ayaklı saat Mübarek, hayatı yalnızca psikanaliz olarak gören Doktor Ramiz ve daha pek çok unsur, Saatleri Ayarlama Enstitüsü’nün konusunu kısa cümlelerle özetlemeyi imkansız hale getirir. Tam olarak neyi anlattığı bugün hala tartışılmaya devam edilen Saatleri Ayarlama Enstitüsü, bu duruma karşın edebiyatımızın en çok okunan eserlerinden de bir tanesidir.