Batılılaşma video serimizin üçüncü halkası, "Doğru Batılılaşma"; evlilik konusunun neden önemli bir toplumsal mesele olduğunu daha iyi görmeyi sağlayabilir.
Ta'aşşuk-ı Talat ve Fitnat, ilk bakışta toplumsal içeriği ile dikkat çeken bir kitap değildir. Romanın temel konusu, Talat ve Fitnat isimli iki gencin aşkı ve bu aşkın trajik finali ile ilgilidir.
Ancak Şemseddin Sami, bu hikâyeyi toplumsal bir mesaj vermek için kullanır. Yazarın mesajı, gençlerin kiminle evleneceğine ailelerin karar vermemesi gerektiği yönündedir. Eğer evlilik çağına ulaşan insanlar istedikleri kişi ile değil ailelerinin farklı sebeplerle "uygun gördükleri" kişilerle evlenirse; bu herkes için olumsuz sonuçlar doğuracaktır.
Bu romanın yazıldığı dönemi, yani Osmanlı Devleti'nin on dokuzuncu yüzyılı, düşünüldüğünde aslında bu toplumsal mesaj "önemsiz" bir konu gibi görülebilir. Osmanlı Devleti'nin ekonomik, askerî ve politik açıdan pek çok büyük değişim yaşadığı; bir anlamda hayatta kalma mücadelesi verdiği dönemde, toplumsal konulara eğilen bir kitabın "evlilik" konusundan daha büyük çaplı bir meseleyi merkeze koyması beklenebilir.
Ta'aşşuk-ı Talat ve Fitnat ile aynı dönemde yazılan ve çok daha büyük bir meseleyi ele alan önemli bir eser için, Namık Kemal'in Vatan yahut Silistre oyununu inceleyebilirsiniz.
Ancak Tanzimat döneminde üretilen edebiyat eserlerine baktığımızda evlilik konusunun çok ön planda olduğunu görürüz. Türk edebiyatının Batılı anlamda ilk eseri olan Şair Evlenmesi (1860), dönemin evlilik gelenekleri sırasında yaşanan bir hileyi ve bu tarz evliliklerin olumsuz yanlarını konu alır. Türk edebiyatının ilk romanı olarak kabul edilen Ta'aşşuk-ı Talat ve Fitnat, aileler tarafından uygun görülen evliliklerin olumsuz sonuçlarına dair bir mesaj verir. Ahmet Mithat Efendi, Tanzimat döneminin sıra dışı eserlerinden biri olan Karı Koca Masalı'nda (1875) sayfalarca ideal bir evliliğin nasıl olması gerektiğini anlatır. Namık Kemal, Ta'aşşuk-ı Talat ve Fitnat ile aşağı yukarı aynı dönemde yazılan Zavallı Çocuk'ta bu romanda gördüğümüze çok benzer bir hikayeyi konu alır.
Yukarıda adı geçen tüm eserleri, sitemizden ücretsiz olarak indirip okuyabilirsiniz. Kitapların bulunduğu sayfaya gitmek için tıklayın.
Ta'aşşuk-ı Talat ve Fitnat'ın dönemin diğer edebiyat eserlerine nasıl bağlandığını daha iyi değerlendirebilmek için, bu kitapla birlikte Namık Kemal'in Zavallı Çocuk isimli eserini bir arada okumanızı tavsiye ederiz.
Zavallı Çocuk'u sitemizden ücretsiz olarak indirebilirsiniz:
Zavallı Çocuk - Orijinal Metin
Zavallı Çocuk - Günümüz Türkçesi
Ta'aşşuk-ı Talat ve Fitnat'ın dönemin diğer edebiyat eserlerine nasıl bağlandığını daha iyi değerlendirebilmek için, bu kitapla birlikte Namık Kemal'in Zavallı Çocuk isimli eserini bir arada okumanızı tavsiye ederiz.
Zavallı Çocuk'u sitemizden ücretsiz olarak indirebilirsiniz:
Zavallı Çocuk - Orijinal Metin
Zavallı Çocuk - Günümüz Türkçesi
Tanzimat eserlerinde evliliklere bu kadar önem verilmesi, bu dönemin toplumsal gelişmeleriyle yakından alakalıdır.
Bu yıllarda edebiyat eserleri üreten aydınlar, yazdıklarında halka toplumsal mesajlar vererek Osmanlı Devleti'nin modernleşme sürecine katkıda bulunmaya çalışmıştır. Edebiyatı bir araç olarak kullanan yazarlar toplumda gördükleri sorunlara dikkat çekmiş ve bunların nasıl giderilebileceğine dair öneriler sunmuştur.
Evlilik konusu da bu çerçeve içinde değerlendirilebilir. Osmanlı Devleti'nde - hatta belli açılardan günümüzde bile - devam eden kılavuzlar kontrolünde evlilik veya "görücü usulü" gibi gelenekler, dönemin Osmanlı aydınları tarafından olumsuz ve değişmesi gereken unsurlar olarak görülmüştür. Bu nedenle pek çok yazar; eserlerinde bu tarz evliliklerin kötü yanlarına dikkat çekmeye, okuyucuları bu konuda bilinçlendirmeye çalışmıştır.
Evlilik temasının bu kadar öne çıkması, Osmanlı aydınlarının "Batılılaşma" sürecine yaklaşımı düşünüldüğünde daha iyi anlaşılabilir. Bu kişiler, pek çok açıdan Batı kültürünün örnek alınması gerektiğini düşünse de tam anlamıyla "Batılılaşma taraftarı" olarak tanımlanamaz. Onlar için "Batı"; teknoloji, sanat, bilim gibi alanlarda örnek alınması gereken bir medeniyet olsa da toplumsal veya ahlaki açılardan Osmanlı kültürüne göre üstün değildir. Tanzimat döneminin yaygın olarak bilinen temalarından bir tanesinin "Yanlış Batılılaşma" olması da bu konuyla ilgilidir.
Bu karmaşık konuyla ilgili daha fazla bilgi almak için Tanzimat sitemizdeki Batılılaşma yazı ve video serimizi kullanabilirsiniz.
1 - Batılılaşma
2 - Yanlış Batılılaşma
3 - "Doğru" Batılılaşma
4 - Modern Bir Karşılaştırma (Video)
Yukarıdaki yazı serisinde daha detaylı olarak inceleyebileceğiniz boyutların yanı sıra Tanzimat aydınlarının Osmanlı kültürünü Batı kültürüne tercih ettiği önemli bir konu da "toplum - birey" karşıtlığıdır. Daha bireyselci olan Batı kültürünün aksine Osmanlı aydınları kendi toplumlarındaki "cemaat" anlayışını; insanların birlikte, uyum içinde yaşadığı bir yapıyı tercih eder.
Böyle bir toplumsal anlayışı benimsedikleri için bu düzenin en temel kurumu olan ailenin ideal bir şekilde kurulması oldukça önemli bir durumdur. Tanzimat romanlarında yazarların evlilik kavramına bu kadar önem vermesinin, sağlıklı bir ailenin kuruluşunu mümkün kılacak bir evlilik anlayışını yerleştirmeye çalışmasının temel sebebi de budur.
