Cemile, iç içe geçmiş iki konuyu bir arada ele alan bir roman olarak tanımlanabilir. Romanın merkezinde, kitaba adını da veren Cemile ile onun çalıştığı fabrikada katiplik yapan Necati’nin ilişkisi yer alır. Necati ve Cemile’nin çeşitli zorluklara rağmen evlenmeye çalışması, kitabın olay örgüsünün ana boyutunu oluşturur.

Ancak iki gencin tanıştığı fabrikada yaşanan güç mücadelesi de romanda büyük rol oynar. Fabrikayı yönetmek için Avrupa’dan gelen Sinyor Orlando’ya duyulan öfke, roman başladığında somut bir sabotaj hareketine dönüşmüştür. Cemile ve Necati, bir yandan evlenmek için ailelerinden izin almaya çalışırken, bir yandan da fabrikadaki bu oyuna kurban gitme tehlikesi yaşamaktadır.  

Cemile, Orhan Kemal’in pek çok romanı gibi, yoksul insanların yaşadığı zorlukları ve işçilere yaklaşımını somut bir şekilde gözler önüne seren bir eserdir.