Türk Edebiyatı’nda köyleri konu alan çok sayıda roman yazılmış olduğu ve bunlardan bir bölümü edebiyatımız açısından ciddi önem taşıdığı için, zaman zaman “köy romanı” ayrı bir tür ismi olarak kullanılır.
 
İsminden de anlaşılacağı gibi, bu romanlar köyde geçen eserlerdir. Ancak “köy romanı” kavramı, yalnızca “roman – mekan” ilişkisini ifade etmek için kullanılmaz. Zira her romanı içinde geçtiği yerleşim yeriyle tanımlamamız gibi bir durum yoktur: Kasaba romanı, sahil romanı, şehir romanı gibi kavramlar kullanmadığımız halde, “köy romanı” kavramını sıklıkla duyar ve okuruz.
 
Köy romanının ayrı bir tür olarak değerlendirilmesini sağlayan temel noktalardan bir tanesi, bunların benzer politik görüşlere sahip yazarlar tarafından, benzer bir sanat anlayışıyla yazılmalarıdır. Bu nedenle, “köy romanı” kavramını, köyde geçen her roman için değil, belli ortak özellikleri paylaşan eserler için kullanmak daha mantıklı olacaktır.

 
Bu açıklamayı netleştirmek için, Türk Edebiyatı’nda köyde geçen ilk romanlar ile “köy romanlarını” karşılaştırmak faydalı olabilir. “Köy romanı” kavramı, özellikle 1950’li ve 60’lı yıllarda yazılan eserler için kullanılır. Bundan daha önce de köyde geçen eserler yazılmış, Refik Halit Karay Memleket Hikayeleri’nde, Yakup Kadri Karaosmanoğlu da Yaban’da mekan olarak Anadolu’daki köyleri ele almıştır. Ancak bunlar çoğu zaman “köy romanı” türü içinde değerlendirilmez, yalnızca bazen köy romanlarının öncüleri olarak hatırlatılır.
 
Bahsettiğimiz “özel” anlamıyla Köy Romanları, Türk Edebiyatı’nda “Toplum İçin Sanat” anlayışını benimseyen Toplumcu Gerçekçi yazarların ürettiği, köylerde geçen, köylülerin günlük hayatlarında yaşadıkları zorlukları, sıkıntıları konu alan, ancak köylülere her zaman belli bir iyimserlikle yaklaşan; onlara dürüstlük, çalışkanlık, iyi niyetlilik, onurluluk gibi özellikler yükleyen eserleri tanımlamak için kullanılır.

Toplumcu gerçekçi yazarların genellikle sola eğilimli olması nedeniyle, köy romanlarında da yapılmaya çalışılan şey köy hayatının zor koşullarını ve bu insanların mücadele etmek zorunda kaldıkları şartları şehirli okuyuculara ulaştırmaktır. Politik görüşleri nedeniyle köylü ve işçi sınıflarına karşı büyük bir sempati besleyen bu yazarlar, böylece bu konu hakkında insanları bilinçlendirmeye, bir sempati duygusu yaratmaya, hatta, konuyla ilgili bir şeyler yapmaları için onları harekete geçirmeye çalışır.

 
Bahsedilen durumla bağlantılı olarak, köy romanlarında yaygın olarak kullanılan bazı durumlardan da bahsedilebilir. Bu romanlar, genellikle bir şekilde ağalık sistemi nedeniyle veya ağalık sistemi ile devletin ortak çalışmasının sonucuyla “ezilen” karakterleri konu alır. Bilhassa Fakir Baykurt’un Kaplumbağalar romanında veya Kemal Bilbaşar’ın Cemo ile Memo kitaplarında, bu durumun neredeyse kelimesi kelimesine işlendiği görülebilir ve bu örnekler köy romanlarının pek çoğuna da uyarlanabilir.
 
Köy romanları ile ilgili mutlaka değinilmesi gereken bir nokta, bu romanları yazan kişilerin köy hayatını yakından tanıyan, hatta zaman zaman doğrudan köyden gelen insanlar oldukları gerçeğidir. Fakir Baykurt örneğinde olduğu gibi, köyde doğan, köy hayatını çok iyi tanıyan, eğitimini Köy Enstitüleri’nde almış yazarlardan bahsedilebilir.
 
Sonuç olarak, köy romanları, elbette köylerde geçen, ancak yalnızca bu özelliğiyle tanımlanamayacak eserleri ifade etmek için kullandığımız bir tür adıdır. Özel olarak “köy romanlarından” bahsettiğimiz zaman, toplumcu gerçekçi yazarlar tarafından kaleme alınan ve köylere belli bir yaklaşım ile bakan eserleri ifade ederiz.