5 Kısa "Kemal" Romanıyla Çukurova'nın 5 Boyutu
Şu adreste bulabileceğiniz listemizde, Çukurova'da geçen romanların beş değişmez özelliğine yer vermiş, ama listemizin hemen ilk cümlesinde başlığımızın aslında epey yanlış olduğunu da ifade etmiştik. Elbette, onlarca romanın ana mekanı olan Çukurova'nın edebiyattaki konumunu, beş romanla özetlememize imkan yok. Şimdi bu cümlemizin altını biraz daha dolduruyoruz ve Çukurova'yla en çok özdeşleşen iki yazarımızın, Orhan Kemal ve Yaşar Kemal'in kısa romanlarıyla, Çukurova'ya farklı bakış açılarına kısaca göz atıyoruz.
1 - Hüyükteki Nar Ağacı
Çukurova'yı hangi açıdan gösteriyor?
Tarım, zor koşullar, sanayileşme nedeniyle işsizlik
Sayfa sayısı: 93
Listeye standart bir başlangıç yapıyoruz. Yaşar Kemal'ın kaleme aldığı ilk, ancak yayımladığı son romanlardan bir tanesi olan Hüyükteki Nar Ağacı, yukarıda bahsettiğimiz listede sıraladığımız bütün unsurları içeriyor. İş bulabilmek için köyden Çukurova'ya giden tarım işçileri, bir taraftan zor koşullarla mücadele ederken, diğer taraftan da sanayileşme nedeniyle bir türlü para kazanabilecek bir yol bulamıyor.
2 - Eskici ve Oğulları
Çukurova'yı hangi açıdan gösteriyor?
Tarım, zor koşullar, sanayileşmenin zanaatkarlar üzerindeki etkisi
Sayfa sayısı: 373
Bu roman sizi iki açıdan şaşırtabilir: Birincisi, "kısa" romanlar demiştik, 373 sayfa ne oluyor? İkincisi, beş romanda beş farklı boyut görüyorduk, yine tarımdan ve zor koşullardan bahsediliyor?
İlkini kabul etmek zorundayız. Eskici ve Oğulları listemizin en uzun romanı. Ancak ikisi de tarım konusuna yoğunlaşsa da, Eskici ve Oğulları'nda bu konuya yaklaşım Hüyükteki Nar Ağacı'na göre tamamen farklı. Bu romanda, şehirde yaşayan, yani daha önce tarımla bir ilgisi olmayan insanlar, maddi sıkıntı çektikleri için pamuk tarlalarında çalışmaya gidiyorlar. Ancak bu çalışma, hiç de beklendiği gibi gitmiyor. Orhan Kemal'in tarım işçiliğinin bütün zorluklarını gerçekçi bir şekilde okuyucuya gösterdiği bu roman, aynı zamanda zanaatkar bir aileyi tarım işçisi olmaya zorlayan toplumsal gelişmelerden de bahsediyor.
3 - Cemile
Fabrikalar, şehirdeki işçi mahalleleri, yoksulluk
Sayfa sayısı: 152
Pamuk tarlaları tamam. Bunlar Çukurova romanlarının "değişmez" boyutları arasında bile gösterilebilir. Peki bu toplanan pamuk daha sonra ne oluyor? Orhan Kemal'in Cemile romanı, bizi tarlalardan çıkarıp, bu sorunun cevabına, pamuk fabrikalarına götürüyor. Bir fabrikada, zor koşullar altında çalışan, bir taraftan buradaki güç mücadelesi içinde kaybolmamaya çalışırken, diğer taraftan kendisi ile ilgili kötü planlar yapan insanlarla uğraşan Cemile'nin romanı, Çukurova'yı bize bu "şehirli" boyuttan gösteriyor.
4 - Teneke
Eşraf, yerel - merkezi yönetim çekişmesi
Sayfa sayısı: 81
Çukurova'dan, güç mücadelelerinden bahsedip, Yaşar Kemal'in bu kısa romanını listeye koymamak olmaz. Teneke, bizi Çukurova'nın daha bürokratik bir boyutuna taşıyor. İsmi verilmeyen bir kasabaya atanan genç kaymakam Fikret Irmaklı için hayat aslında çok güzel başlıyor. Ancak bu güzelliklerin tamamının, istedikleri şeyi elde edene kadar kendisini kullanmaya çalışan eşrafın işi olduğunu anlayan idealist kaymakam, onlara karşı amansız bir mücadeleye giriyor.
5 - Yılanı Öldürseler
Çukurova'yı hangi açıdan gösteriyor?
Töre, gelenekler
Sayfa sayısı: 102
Son romanımız ise, ne fabrikalara, ne tarıma, ne de devletin yöneticileri ile eşraf arasındaki çekişmeye yoğunlaşıyor. Yaşar Kemal'in ana karakteri Hasan'ın hayatını, yer yer doğaüstü denebilecek ögelerle birlikte anlattığı bu kısa roman, Çukurova'nın önemli bir toplumsal meselesine, "töre cinayeti"ne değiniyor.
Bu listeyle, daha önceki yazımızın eksikliğini bir ölçüde azaltmış oluyoruz. Ama elbette, Çukurova'nın edebiyatımızda incelenen boyutları bunlarla da sınırlı değil. Daha fazlası için, aşağıdaki yazıya göz atabilirsiniz:
Türk Edebiyatı'nda Çukurova