Töre Cinayeti ve Çocuklar
Yaşar Kemal
Türk Edebiyatı'nda Çukurova
Yaşar Kemal’in bu romanda ele aldığı ve eleştirdiği temel kavram, günlük hayatta sık sık “töre cinayeti” veya “namus cinayeti” olarak adlandırdığımız kavramdır. Töre cinayeti kavramı, TDK tarafından şu şekilde tanımlanır:
“Bazı bölgelerde geleneksel anlayışlara uymama sebebiyle genellikle genç kız veya kadınların ailesinin kararıyla yine aileden biri tarafından öldürülmesi, namus cinayeti”
Burada geçen “geleneksel anlayışlara uymama” sebepleri, çoğu zaman evlilik dışı ilişkiler üzerinden ilerler. Aileden bir kadının, kocası hariç herhangi biriyle birliktelik yaşaması, ailenin namusuna, onuruna ve şerefine sürülen bir leke sayılır ve bu lekeyi temizlemenin tek yolunun, onu öldürmek olduğu düşünülür.
Sözlük anlamları ve açıklamalar bir ölçüde faydalı olabilecek olsa da, bu konuyu etraflıca anlamak için güncel haberlerde “töre cinayeti” ve “namus cinayeti” gibi kavramlarla aramalar yaparak çok daha somut ve gerçek hayattan gelen bilgilere ulaşabilirsiniz.
Yılanı Öldürseler romanı ile ilgili bir arka plan bilgisi olarak verilebilecek önemli bir detay, bu namus cinayetlerini sık sık çocukların işlemesidir. Aile içinde böyle bir cinayet işleme kararı alındığında, bunu yapanın baba veya başka bir aile büyüğü değil, “suçlu” bulunan kişinin kardeşi veya reşit olmayan birisi olması yaygın bir durumdur.
Bu, yüzyıllardır devam eden bir “gelenek” olan töre cinayetlerinin, modern yasalara karşı geliştirdiği bir strateji olarak tanımlanabilir. Töre cinayeti işleyenlerin yakalanıp tutuklanacağı bilindiğinden, bu cinayetleri farklı şekillerde, daha hafif koşullarda yargılanacak çocuklara işlettirmek “mantıklı” bir hareket olarak değerlendirilir. Böylece, hem cinayeti işleyen reşit olmadığı için daha az ceza alır, hem cinayetin işlenmesi kararını alan aile büyükleri sorumluluktan kurtulmuş olur, hem de ailenin geçim kaynağı olması muhtemel kişilerin tutuklanması ihtimalinin önüne geçilmiş olur.
Elbette, günümüzde pek çok olayda, böyle cinayetleri çocukların işlediği durumlarda işin arkasındakiler de cezalandırılmaktadır. Ancak bu bilgiler, romanın merkezindeki meselenin neden bir çocuk üzerinden ilerletildiğini daha iyi anlamayı sağlayabilir.
Yılanı Öldürseler’de karşımıza çıkan kurgu ögelerinin bazıları, doğrudan Yaşar Kemal’in kendi hayatından gelir. Bunlar ile ilgili Arka Plan bilgilerine sahip olmak, özellikle romanı okuduktan sonra Yaşar Kemal’in romancılığı ile ilgili daha somut çıkarımlar yapmayı mümkün kılabilir.
Aşağıda sunduğumuz bilgiler, romanın gidişatı ve sonu ile ilgili önemli bilgiler içerdiği için, kitabı okumadan önce bunlara bakmak istemeyebilirsiniz.
Romanın başında Hasan’ın babasının kendi gözü önünde vurularak öldürülmesi, ve daha sonra Hasan’ın uzun bir süre kimseyle konuşmaması, Yaşar Kemal’in kendi babasının öldürüldüğünü görmesiyle büyük benzerlik taşır. Henüz çocuk yaşta, cami çıkışında babasının öldürüldüğünü gören yazar, çocukluk yıllarının önemli bir kısmını kimseyle konuşmadan geçirir.
Cumhuriyet Kitap’ın Kasım 1996’da yayımlanan 354. Sayısında görebileceğiniz bu görseller, romanda işlenen cinayet temasının ve Hasan’ın roman sonundaki değişiminin yazar tarafından nasıl değerlendirildiğini görmeyi sağlayabilir. Yaşar Kemal’in burada verdiği bilgiler, romanda fazla ön plana çıkmayan anlatıcının da kendisinden esinlendiğini gösterir niteliktedir.
Aşağıda sunduğumuz bilgiler, romanın gidişatı ve sonu ile ilgili önemli bilgiler içerdiği için, kitabı okumadan önce bunlara bakmak istemeyebilirsiniz.
Romanın başında Hasan’ın babasının kendi gözü önünde vurularak öldürülmesi, ve daha sonra Hasan’ın uzun bir süre kimseyle konuşmaması, Yaşar Kemal’in kendi babasının öldürüldüğünü görmesiyle büyük benzerlik taşır. Henüz çocuk yaşta, cami çıkışında babasının öldürüldüğünü gören yazar, çocukluk yıllarının önemli bir kısmını kimseyle konuşmadan geçirir.
Cumhuriyet Kitap’ın Kasım 1996’da yayımlanan 354. Sayısında görebileceğiniz bu görseller, romanda işlenen cinayet temasının ve Hasan’ın roman sonundaki değişiminin yazar tarafından nasıl değerlendirildiğini görmeyi sağlayabilir. Yaşar Kemal’in burada verdiği bilgiler, romanda fazla ön plana çıkmayan anlatıcının da kendisinden esinlendiğini gösterir niteliktedir.
Yaşar Kemal’in pek çok romanı gibi, Yılanı Öldürseler de Çukurova’da geçer. Bu yazımızı okuyarak Çukurova’nın Türk Edebiyatı’nda neden önemli bir mekan haline geldiğini görebilirsiniz.
Mekan olarak Çukurova’da geçmesine karşın, Yılanı Öldürseler’in tipik bir Çukurova romanı olduğu söylenemez. Bu romanların pek çoğunda olduğu gibi, burada da toplumsal bir konuya değinilse de, Yaşar Kemal hem anlatı biçimi, hem de değindiği konuyu ele alış şekliyle Çukurova romanlarının tipik özelliklerinden ayrılır.
Bu konuda daha fazla fikir almak için, Eskici ve Oğulları, Hüyükteki Nar Ağacı ve Teneke gibi, bu coğrafyada geçen tipik eserlere göz atabilir, veya Çukurova romanlarında sıklıkla karşımıza çıkan (ve Yılanı Öldürseler’de göremeyeceğiniz) unsurları listelediğimiz yazımıza bakabilirsiniz:
Çukurova'da Geçen Romanların 5 Değişmez Unsuru
