Bu romanın Orhan Kemal’in eserleri içindeki önemli konumu, Baba Evi’nin yazarın ilk romanı olmasından kaynaklanır. Baba Evi, aynı zamanda “Küçük Adamın Romanı” olarak adlandırılan kitap serisinin de ilk halkasıdır.
Baba Evi ile başlayıp Avare Yıllar, Cemile, Dünya Evi gibi eserlerle devam eden bu seri, Orhan Kemal’in kendi hayatında yaşadığı olaylardan esinlenerek kaleme aldığı romanlardan oluşur. Bu romanlar, Orhan Kemal’in eserleri içinde “otobiyografik eserler” olarak incelenen dönemin de temel eserleridir.
Baba Evi’nde anlatılan hikaye, genel olarak şu şekilde gelişir: Çocukluk yıllarında refah içinde yaşayan ve ismi verilmeyen bir anlatıcı, babasının siyasi faaliyetleri nedeniyle gençlik yıllarında Türkiye’den kaçmak zorunda kalır. Bir süre Lübnan’da, Beyrut’ta kaldıktan sonra, buradaki mutsuz yaşantıya dayanamaz ve Adana’ya geri döner.
Bu hikaye kurgusu, Orhan Kemal’in çocukluk ve gençlik yıllarında yaşadığı olaylarla neredeyse birebir paralel olarak ilerler.
Orhan Kemal’in babası Abdülkadir Kemalî, Milli Mücadele yıllarında Ankara’da bulunur ve Türkiye Büyük Millet Meclisi’nde görev alır. Cumhuriyetin ilanından sonra Cumhuriyet Halk Fırkası’na muhalefet etmeye başlayan Abdülkadir Kemali, Cumhuriyet’in ilk siyasi partilerinden biri olan Ahali Cumhuriyet Fırkası’nı kurar.
1930 yılında kurulan ve Adana’da faaliyet gösteren parti yayılma ve halkın desteğini kazanma konusunda başarısız olur. Partisinin kısa süre içinde kapatılmasının ardından tutuklanacağı ve yargılanacağı korkusuyla ülkeyi terk eden Abdülkadir Kemali, ailesi ile birlikte Türkiye’den kaçarak Lübnan ve Suriye’de yaşar.
Bu bilgilerden de anlaşılabileceği gibi; zengin, tanınmış ve aydın bir ailenin oğlu olan, ancak gençlik yıllarını zorlu işlerde çalışarak, geçim derdiyle geçiren bir karakter profili, doğrudan Orhan Kemal’in kendi hayatından gelir. Romanda karşımıza çıkan unsurlarla yazarın kendi hayatındaki benzerlikler hakkında daha fazlası için, aşağıdaki şema faydalı olabilir.
Orhan Kemal'in kendi hayatında yaşadığı bu olayların Baba Evi romanını nasıl etkilediği, yazarın farklı türdeki eserlerine bakarak da anlaşılabilir. Örneğin, yazarın Bir Beyrut Hikayesi isimli şiiri, Baba Evi'nden neredeyse on yıl önce yazılmış olmasına rağmen, şu şekilde başlar:
Beyrut'ta
"Yeni İstanbul lokantasında"
Bulaşıkların başındayım;
On sekiz yaşındayım.
Saçlarım taralı ve parlak
Aklımda litegrofta çalışan
Beyaz eleni var.
Eleni,
Beni görseydi bulaşık yıkarken?
Romanı okuyanların hatırlayacağı gibi, Beyrut'ta işletilen restoran, burada bulaşık yıkamak ve Eleni gibi ögeler doğrudan Baba Evi'nde karşımıza çıkarken, saçları taramak gibi, bir kadının kendisini bulaşık yıkarken görmesi korkusu gibi pek çok detay da romanda aynen kullanılır.
Orhan Kemal'in kendisinin de açıkça belirttiği gibi, romanlarında kendi hayatından gelen detayları açık bir şekilde kullanan yazar, ilk romanında da bu tutumu yansıtır:
Hayatımın eserlerime tesir ettiğine şüphe yok. Zaman zaman düşünürüm: On altı yaşımdan itibaren ekmeğimi kazanmak zorunda kalmasaydım ne olurdu? Mesela, baba evinin rahat ekmeğiyle tahsilimi normal şartlar altında yapıp, yüksek bir diploma sahibi olsaydım... Belki de herhangi bir memur olur, dümdüz bir hayat sürerdik...[2]
[2] Ünlü, Mahir. - Özcan, Ömer. 20. Yüzyıl Türk Edebiyatı 3. Cilt, 1940 - 1960 - II. İnkilap Yayınevi, 2003. s. 297
Baba Evi ile başlayıp Avare Yıllar, Cemile, Dünya Evi gibi eserlerle devam eden bu seri, Orhan Kemal’in kendi hayatında yaşadığı olaylardan esinlenerek kaleme aldığı romanlardan oluşur. Bu romanlar, Orhan Kemal’in eserleri içinde “otobiyografik eserler” olarak incelenen dönemin de temel eserleridir.
Baba Evi’nde anlatılan hikaye, genel olarak şu şekilde gelişir: Çocukluk yıllarında refah içinde yaşayan ve ismi verilmeyen bir anlatıcı, babasının siyasi faaliyetleri nedeniyle gençlik yıllarında Türkiye’den kaçmak zorunda kalır. Bir süre Lübnan’da, Beyrut’ta kaldıktan sonra, buradaki mutsuz yaşantıya dayanamaz ve Adana’ya geri döner.
Bu hikaye kurgusu, Orhan Kemal’in çocukluk ve gençlik yıllarında yaşadığı olaylarla neredeyse birebir paralel olarak ilerler.
Orhan Kemal’in babası Abdülkadir Kemalî, Milli Mücadele yıllarında Ankara’da bulunur ve Türkiye Büyük Millet Meclisi’nde görev alır. Cumhuriyetin ilanından sonra Cumhuriyet Halk Fırkası’na muhalefet etmeye başlayan Abdülkadir Kemali, Cumhuriyet’in ilk siyasi partilerinden biri olan Ahali Cumhuriyet Fırkası’nı kurar.
1930 yılında kurulan ve Adana’da faaliyet gösteren parti yayılma ve halkın desteğini kazanma konusunda başarısız olur. Partisinin kısa süre içinde kapatılmasının ardından tutuklanacağı ve yargılanacağı korkusuyla ülkeyi terk eden Abdülkadir Kemali, ailesi ile birlikte Türkiye’den kaçarak Lübnan ve Suriye’de yaşar.
Bu bilgilerden de anlaşılabileceği gibi; zengin, tanınmış ve aydın bir ailenin oğlu olan, ancak gençlik yıllarını zorlu işlerde çalışarak, geçim derdiyle geçiren bir karakter profili, doğrudan Orhan Kemal’in kendi hayatından gelir. Romanda karşımıza çıkan unsurlarla yazarın kendi hayatındaki benzerlikler hakkında daha fazlası için, aşağıdaki şema faydalı olabilir.
Bu benzerlikler hakkında detaylar ve Orhan Kemal’in hayatı ile ilgili daha kapsamlı bilgiler için dipnotlara göz atabilirsiniz.[1]
Orhan Kemal'in kendi hayatında yaşadığı bu olayların Baba Evi romanını nasıl etkilediği, yazarın farklı türdeki eserlerine bakarak da anlaşılabilir. Örneğin, yazarın Bir Beyrut Hikayesi isimli şiiri, Baba Evi'nden neredeyse on yıl önce yazılmış olmasına rağmen, şu şekilde başlar:
Beyrut'ta
"Yeni İstanbul lokantasında"
Bulaşıkların başındayım;
On sekiz yaşındayım.
Saçlarım taralı ve parlak
Aklımda litegrofta çalışan
Beyaz eleni var.
Eleni,
Beni görseydi bulaşık yıkarken?
Romanı okuyanların hatırlayacağı gibi, Beyrut'ta işletilen restoran, burada bulaşık yıkamak ve Eleni gibi ögeler doğrudan Baba Evi'nde karşımıza çıkarken, saçları taramak gibi, bir kadının kendisini bulaşık yıkarken görmesi korkusu gibi pek çok detay da romanda aynen kullanılır.
Orhan Kemal'in kendisinin de açıkça belirttiği gibi, romanlarında kendi hayatından gelen detayları açık bir şekilde kullanan yazar, ilk romanında da bu tutumu yansıtır:
Hayatımın eserlerime tesir ettiğine şüphe yok. Zaman zaman düşünürüm: On altı yaşımdan itibaren ekmeğimi kazanmak zorunda kalmasaydım ne olurdu? Mesela, baba evinin rahat ekmeğiyle tahsilimi normal şartlar altında yapıp, yüksek bir diploma sahibi olsaydım... Belki de herhangi bir memur olur, dümdüz bir hayat sürerdik...[2]
[1] Orhan Kemal'in hayatı hakkında detaylı bilgiler için; Ünlü, Mahir. - Özcan, Ömer. 20. Yüzyıl Türk Edebiyatı 3. Cilt, 1940 - 1960 - II. İnkilap Yayınevi, 2003. s. 291 - 293 ve Bezirci, Asım. Orhan Kemal - Hayatı, Sanat Anlayışı, Hikayeleri, Romanları, Oyunları, Röportajları, Anıları. Evrensel Kültür Kitaplığı. 1994 s. 9 - 25 - Asım Bezirci, Orhan Kemal'in kısa yaşamöyküsünü aktarırken belli noktalarda birinci kaynağı olarak Baba Evi'ni kullanır, doğrudan bu kitaptan alıntılar yapar.
[2] Ünlü, Mahir. - Özcan, Ömer. 20. Yüzyıl Türk Edebiyatı 3. Cilt, 1940 - 1960 - II. İnkilap Yayınevi, 2003. s. 297
