Özet
Detaylı Özet
Ana Hatlar
Romandaki olaylar ve bunların sırası rahatlıkla özetlenebilir, ancak Mustafa Ural'ın iç dünyasını bir özetle tam olarak açıklamak mümkün değildir.
Kitabı toplandıktan kısa süre sonra, polisler Mustafa’nın evine gelir. Ev sahibi emekli bir subay olduğu ve polislerle birlikte çalıştığı için evde kalma imkanı olmayan Mustafa, sokağa çıkıp kalabileceği bir yer aramaya başlar.
Yardım için başvurduğu ilk arkadaşı Asteğmen İlhan Paytak isteğini reddedince, Mustafa zamanında yardımı dokunduğu Cengiz’in evinde kalmaya başlar. Burada uzun süre kalabileceği bir düzen kurmayı başarır, ancak Cengiz’in sevgilisi Çiğdem durumu öğrenince Mustafa evden ayrılmak zorunda kalır.
Mustafa’nın bir sonraki adresi, bir üniversite öğrencisi olan Nihat’ın evi olur. Ancak burada saklanma dönemi de Nihat’ın alt katta yaşayan büyükannesi durumu öğrenince sona erer.
Nihat’ın evinden ayrıldıktan sonra maddi sorunlarını çözmeye çalışan Mustafa, kimliksiz yakalandığı polisleri zorlukla ikna ederek özgürlüğünü korumayı başarır. Hatta, kendisini “Behzat” olarak tanıttığı Memur Basri ile ahbaplık etmeye başlar, onun okulda başarısız olan oğluyla ilgileneceğine söz verir.
Eve, karısı Şükran’ın yanına döndüğü bir sırada ev sahibi tarafından görülen ve ev sahibinin kızı Ayten’in uyarısıyla son anda kaçan Mustafa, çareyi yeniden Cengiz’in evine dönmekte bulur. Geçen sürede Çiğdem’den ayrılmış olan Cengiz, onu bir kez daha evine alır ve Mayıs sonuna kadar ikili bu evi paylaşır.
Dışarı çıktığı bir gün Ayten ile karşılaşan Mustafa, onun yazdığı bir hikayeyi alır ve okuduktan sonra fikirlerini paylaşmak için Pazartesi günü bir kez daha buluşabileceklerini söyler. Ayten, aynı zamanda bir subayın sık sık evlerine geldiği bilgisini paylaşır. Bu durumdan haberi olmayan Mustafa, bunun ancak arkadaşı İlhan olabileceğini düşünür.
Pazartesi günkü buluşmalarına giderken, Mustafa Ural bir kez daha Memur Basri ile karşılaşır ve aradan geçen sürede gerçek kimliğini öğrenmiş olan Basri tarafından tutuklanır.
Roman, yine Mustafa’nın hapishanedeki günlerine dönerek sona erer. Önceden haber verilmeden mahkemeye çıkarıldığı bir sırada, Mustafa Şükran’ın da orada olduğunu görerek şaşırır. Mustafa’nın mahkemeye çıkarılacağını bilme imkanı olmayan Şükran’ın, orada bulunmasının gerçek nedeni ise kısa süre içinde anlaşılır: Aynı sırada devam eden duruşmada, sivillere benzin sattıkları için yargılanan üç askerin içinde, sık sık Mustafa’nın evine uğrayan Asteğmen İlhan Paytak da vardır.
Romandaki olaylar ve bunların sırası rahatlıkla özetlenebilir, ancak Mustafa Ural'ın iç dünyasını bir özetle tam olarak açıklamak mümkün değildir.
Mustafa burada hapishaneye geliş sürecini hatırlamaya başlar.
Hasta olduğu için raporlu olan ve derslerine giremeyen Mustafa, bir gün Aksaray’da dolaşırken eski bir öğrencisinin kendi kitabını okuduğunu görür ve bu kitabı imzalar. Ancak, kitabı devlet tarafından toplattırılmış, kendisi de “solcu” olduğu gerekçesiyle polis tarafından aranmaya başlamıştır.
Durumun az çok farkında olan Mustafa, Tarih öğretmeni arkadaşı Hüsnü ile buluşur, ancak Hüsnü, Mustafa’nın eşini, çocuğunu ve arkadaşlarını düşünmesi, siyasi konulardan ise uzaklaşması gerektiğini düşündüğü için buluşmaları pek keyifli geçmez.
Tatsız bir şekilde evine doğru yürüyen Mustafa, ev sahibi kızı Ayten’in işaretleri sayesinde, polisin kapısına kadar geldiğini anlar ve bir an önce oradan uzaklaşır. Ev sahibi Halit Bey emekli bir subay olduğu için, polislere yardım etmek konusunda fazlasıyla hevesli davranır. Bu nedenle, aranan bir suçlu olan Mustafa’nın artık kendi evinde kalması imkansız hale gelmiştir.
Kalabileceği bir yer arayan Mustafa, arkadaşı Asteğmen İlhan Paytak’tan yardım ister. Ancak İlhan da, Hüsnü’yle benzer düşünceler ifade edip, her şeyden önce bir asker olduğunu öne sürerek ona yardım etmeyi reddeder.
Bir süre tanıdığı bir kahvehanede kalan, buranın sahibi Agop Efendi ile konuşan Mustafa, polislerin buraya kadar kendisini takip ettiğini görünce işin ciddiyetini anlar. Onu tutuklanmaktan alıkoyan tek şey, Agop Efendi’nin kendisini ele vermemesi olur, ancak o da, Mustafa’yı bir daha kahvesinde görmek istemediğini kibarca ifade eder.
Mustafa’yı gelecek için umutlandıran, bunlardan sonra başvurduğu arkadaşı Cengiz’in kendisine hevesle yardım etmesi olur. Cengiz’in evinde bir süre dinlenme ve yemek yeme fırsatı bulan Mustafa, burada uzun süre kalabileceğini düşünerek mutlu olur. Ancak, en az bir ay geçirmeyi planladığı evden çok daha kısa süre içinde ayrılmak zorunda kalır, çünkü Cengiz’in sevgilisi Çiğdem, kendisinin burada kalmasını kabullenmez ve evi terk etmediği durumda polise gideceğini söyler.
Buradan ayrılan Mustafa, fazla vakit kaybetmeden yeni bir düzen kurmayı başarır. Büyükannesi ile birlikte yaşayan bir üniversite öğrencisi olan Nihat’ın evine, özel ders veren hoca maskesi altında giren Mustafa, büyükanneden gizli olarak burada kalmaya başlar.
Fakat, büyükannenin onun sürekli olarak evinde kaldığını anlaması, Mustafa’nın bu ikinci düzenini de bozar. Nihat’ın evinde kaldığı süre içinde yaşanan bir önemli olay da, Mustafa’nın arkadaşı Nevzat ile buluşması olur. Mustafa’nın yerini bildiğini düşündükleri için Nevzat’ı sorguya çeken polisler, onu şiddet de kullanarak konuşturmaya çalışmıştır. Nevzat ile yaptığı bu konuşma, Mustafa’ya durumunun ciddiyetini bir kez daha hatırlatmış olur.
Henüz işten atılmadığı ve raporlu olduğu için maaş alma hakkı olan Mustafa, Nihat’ın evinde geçirdiği son günlerden itibaren bu paraya ulaşmanın yollarını arar. Bunun için eşi Şükran’ın yardımına ihtiyaç duyan Mustafa, bir kahveden çıktıktan sonra gece etrafta dolaşırken polisler tarafından durdurulur.
Üzerinde kimliği olmadığı ve sıkıyönetim sırasında kimlik taşımak zorunlu olduğu için, polislerden bir tanesi Mustafa’yı karakola götürmek üzere onunla birlikte gelir. İsminin Behzat olduğu yalanını söyleyen Mustafa, Memur Basri ile cana yakın bir şekilde konuşur, dersleri iyi gitmeyen oğluna yardım edebileceğini söyler. Tanıdığı bir mahalleden geçerken fırıncının kimliğini kanıtlayabileceğini söyleyince, Memur Basri buna gerek olmayacağını söyler ve ikna olarak Mustafa’nın gitmesine izin verir.
Mustafa’nın tutuklanmaktan ucu ucuna kurtulduğu bir başka an da hamamda gerçekleşir. Şükran’ı evde bulamayınca ısınmak için hamama giden Mustafa, burada eski bir tanıdığı olan Burhan Morkaya ile karşılaşır. Eroin bağımlısı olan Burhan, polise çalışmakta, emniyetin aradığı kişileri ihbar ederek polisten uyuşturucu almaktadır.
Mustafa’nın arandığını bilen Burhan, Mustafa ile ilgili bilgileri polisle paylaşacağını söyler, ancak Mustafa söylediği yalanlarla zor da olsa Burhan’dan kurtulmayı başarır.
Burhan’dan ayrıldıktan sonra bir başka arkadaşı Faruk’un evine giden, orada yemek yiyip rahat bir şekilde uyuyan Mustafa, aynı zamanda daha önceden hapse girmiş olan bu arkadaşının hapishane anılarını dinler.
Bir başka olumlu haber de, evine uğradığında gelir. Şükran, Mustafa’nın müdürüyle konuşmuş ve maaşını alması konusunda bir sıkıntı çıkmayacağını öğrenmiştir. Ancak Mustafa bu habere sevinmeye fırsat bulamaz, zira ev sahibi kendisinin evde olduğunu anlayıp polise haber verir. Ev sahibinin kızı Ayten sayesinde durumu fark eden Mustafa hızla evden çıkar ve Memur Basri ile bir kez daha karşılaştıktan sonra, Cengiz’in evine geri döner.
Cengiz, aradan geçen sürede Çiğdem’den ayrılmış, özel ders vererek maddi olarak çok daha rahat bir hale gelmiştir. Mustafa’yı mutlulukla evine alan Cengiz, bir kez daha ona rahatça dinlenebileceği, keyfine göre yiyip içebileceği bir ortam sunar. Politik görüşleri de birbirine çok yakın olan ikili, İkinci Dünya Savaşı’nın Almanya’nın aleyhine dönmesini ve Türkiye’deki aşırı sağcılara karşı operasyonların başlamasını mutlulukla takip eder.
Herhangi bir yakalanma tehlikesi olmadan, bahar aylarının sonuna kadar Cengiz’in evinde kalan Mustafa, dışarı çıktığı bir gün Ayten ile karşılaşır. Ayten, ona yazdığı bir hikayeyi vermenin yanı sıra, evlerine sık sık bir subayın gelip gittiği haberini de paylaşır. Bunun ilk yardım istediği kişi olan İlhan’dan başkası olamayacağını düşünen Mustafa, Ayten’in hikayesini okuyacağını ve hikaye hakkında konuşmak için Pazartesi günü buluşabileceklerini söyler.
Ancak, Pazartesi günü bu buluşmaya giderken bir kez daha Memur Basri ile karşılaşır. Aradan geçen sürede Mustafa’nın gerçek kimliğini anlamış olan Memur Basri, onu tutuklayıp karakola götürür.
Roman, başladığı gibi, yine hapishanede biter. Daha önce haber verilmediği halde, bir anda mahkeme salonuna götürülen Mustafa, burada eşi Şükran’ı görünce şaşırır: Zira kendisi bile bunu bilmezken, Şükran’ın bugün mahkemeye çıkarılacağını bilmesine imkan yoktur.
Şükran’ın neden mahkemede olduğu ise, eserin son sayfalarında anlaşılır. Mustafa’dan önceki duruşmada, sivillere benzin sattıkları için tutuklanan üç asker yargılanmaktadır ve bunlardan bir tanesi, Asteğmen İlhan Paytak’tır.
Roman, Mustafa’nın kendisini aldattığı ima edilen eşi Şükran ile konuşma fırsatını kibarca reddetmesi ile sona erer.
I
Mustafa Ural: Hapis – Alarm, hapishanenin boşaltılması – Halil’le konuşma – Buraya neden geldi?
II
Anılar: Aksaray, Şiir kitabı imzalama – Hüsnü ile buluşma, tartışma – Kapıdaki polisler – Kaçış – Yeşilköy = İlhan – İlhan’ın yardım etmemesi
III
Eve dönüş – Şükran’ın anlattıkları: Gelen polisler, arama, kitap ve notların götürülmesi – Isınıp Dinlenme – Yeniden sokaklar: Agop Efendi’nin kahvesi – Agop Efendi’nin yardımı – Tramvay – Cengiz’in evi – Cengiz’in yardımı – Bir ay burada kalma planı – Mustafa’nın kabusu – Kapıyı Çalan Kız: Çiğdem – Çiğdem’in tepkisi –Mustafa’nın evden ayrılma kararı
IV
Nihat’ın evi – Nihat’ın evinde kalma kararı – Büyükanneye karşı tedbirler
V
Nevzat ile buluşma isteği
VI
Nevzat ile sohbet – Nevzat’ın başından geçenler, sorgulanma – Şükran’ın yanına gidiş – Şükran’ın başından geçenler – Mustafa’nın Ankara’da aranması: Aliş
VII
Mustafa’nın mektupları: Maaşını alma çabası – Nihat’ın yardımı – Maddi sıkıntılar – Şiir üzerinde çalışma – Büyükannenin odaya girişi –Ayakkabılar – Rakı – Nihat’ın evinden ayrılık – İnzibat Eri ile karşılaşma – Kahve: Domuz avlama yöntemleri, matematik işlemleri – Fransız filmi – Polis tarafından durdurulma, kimlik konusunda yalanlar – Karakola götürülme – Fırında kimliği “ispat etme” – Eve yürüyüş: Şükran evde yok – Hamam – Burhan Morkaya (Burhan’ın kişiliği, uyuşturucu bağımlılığı, polise çalışması) – Burhan’ın polise Mustafa ile ilgili bilgi verme isteği – Mustafa’nın yalanları – Burhan ile Mustafa’nın anlaşması – Karşılıklı güvensizlik – Burhan’dan kurtuluş
VIII
Faruk Toprak’ın evi – Burhan hakkında konuşma – Sohbet: Politik görüşler, zıt görüşlere verilen tepkiler, Faruk’un hapishane anıları – Yemek – Uyku
IX
Eve dönüş – Şükran – Maaş konusunun halledilmesi – Ev sahibi Halit Bey’in polise haber vermesi – Kızı Ayten’in uyarısı, Mustafa’nın kaçışı – “Turancılar” ve “Toplumcular” üzerine düşünceler – Memur Basri ile karşılaşma – Çay – Cengiz’in evine dönüş – Cengiz’in durumu: Özel dersler, kapanan borçlar, maddi rahatlık, Çiğdem’den ayrı – Mustafa’nın yeniden Cengiz’in evinde kalmaya başlaması
X
Cengiz’in Zehra ile tanışması – Zehra ile Ayten’i takip eden delikanlı – Turan gazetesinde Sabahattin Ali ve Nazım Hikmet hakkında yazılanlar
XI
Dışarıda dolaşma – Gazeteler – Sabahattin Ali’nin Nihal Atsız’a karşı açtığı dava – Sigara isteyen adam – Ayten ile karşılaşma – Ayten’in yazdıkları – Pazartesi günü buluşma kararı – İlhan’ın Mustafa’nın evine sık sık uğradığı bilgisi
XII
Cengiz’in evinde sabah = Haberler: Almanya’nın yenilgisi kesinleşiyor, Turancılara karşı operasyonlar – Rusların ilerleyişine rağmen savaşı Almanya’nın kazanacağını düşünen askeri bir makale – İnönü’nün konuşması: “Sağcılık, ırkçılık da solculuk kadar suçtur”- Cengiz’in mutluluğu
XIII
Mustafa’nın dışarı çıkma hazırlıkları – Cebine koyduğu yeni not – Memur Basri ile karşılaşma – Basri’nin Mustafa’nın kimliğini bildiğini açıklaması – Tutuklanma – Kağıdın ve Ayten’in öyküsünün yırtılması
XIV
Yeniden hapishane günleri - Mustafa’nın sorguya götürülmesi – Şükran neden burada? Kendisinden önce sanık olarak sorgulanan subaylar, aralarında İlhan – Şükran’ın açıklama çabaları
Mustafa Ural: Hapis – Alarm, hapishanenin boşaltılması – Halil’le konuşma – Buraya neden geldi?
II
Anılar: Aksaray, Şiir kitabı imzalama – Hüsnü ile buluşma, tartışma – Kapıdaki polisler – Kaçış – Yeşilköy = İlhan – İlhan’ın yardım etmemesi
III
Eve dönüş – Şükran’ın anlattıkları: Gelen polisler, arama, kitap ve notların götürülmesi – Isınıp Dinlenme – Yeniden sokaklar: Agop Efendi’nin kahvesi – Agop Efendi’nin yardımı – Tramvay – Cengiz’in evi – Cengiz’in yardımı – Bir ay burada kalma planı – Mustafa’nın kabusu – Kapıyı Çalan Kız: Çiğdem – Çiğdem’in tepkisi –Mustafa’nın evden ayrılma kararı
IV
Nihat’ın evi – Nihat’ın evinde kalma kararı – Büyükanneye karşı tedbirler
V
Nevzat ile buluşma isteği
VI
Nevzat ile sohbet – Nevzat’ın başından geçenler, sorgulanma – Şükran’ın yanına gidiş – Şükran’ın başından geçenler – Mustafa’nın Ankara’da aranması: Aliş
VII
Mustafa’nın mektupları: Maaşını alma çabası – Nihat’ın yardımı – Maddi sıkıntılar – Şiir üzerinde çalışma – Büyükannenin odaya girişi –Ayakkabılar – Rakı – Nihat’ın evinden ayrılık – İnzibat Eri ile karşılaşma – Kahve: Domuz avlama yöntemleri, matematik işlemleri – Fransız filmi – Polis tarafından durdurulma, kimlik konusunda yalanlar – Karakola götürülme – Fırında kimliği “ispat etme” – Eve yürüyüş: Şükran evde yok – Hamam – Burhan Morkaya (Burhan’ın kişiliği, uyuşturucu bağımlılığı, polise çalışması) – Burhan’ın polise Mustafa ile ilgili bilgi verme isteği – Mustafa’nın yalanları – Burhan ile Mustafa’nın anlaşması – Karşılıklı güvensizlik – Burhan’dan kurtuluş
VIII
Faruk Toprak’ın evi – Burhan hakkında konuşma – Sohbet: Politik görüşler, zıt görüşlere verilen tepkiler, Faruk’un hapishane anıları – Yemek – Uyku
IX
Eve dönüş – Şükran – Maaş konusunun halledilmesi – Ev sahibi Halit Bey’in polise haber vermesi – Kızı Ayten’in uyarısı, Mustafa’nın kaçışı – “Turancılar” ve “Toplumcular” üzerine düşünceler – Memur Basri ile karşılaşma – Çay – Cengiz’in evine dönüş – Cengiz’in durumu: Özel dersler, kapanan borçlar, maddi rahatlık, Çiğdem’den ayrı – Mustafa’nın yeniden Cengiz’in evinde kalmaya başlaması
X
Cengiz’in Zehra ile tanışması – Zehra ile Ayten’i takip eden delikanlı – Turan gazetesinde Sabahattin Ali ve Nazım Hikmet hakkında yazılanlar
XI
Dışarıda dolaşma – Gazeteler – Sabahattin Ali’nin Nihal Atsız’a karşı açtığı dava – Sigara isteyen adam – Ayten ile karşılaşma – Ayten’in yazdıkları – Pazartesi günü buluşma kararı – İlhan’ın Mustafa’nın evine sık sık uğradığı bilgisi
XII
Cengiz’in evinde sabah = Haberler: Almanya’nın yenilgisi kesinleşiyor, Turancılara karşı operasyonlar – Rusların ilerleyişine rağmen savaşı Almanya’nın kazanacağını düşünen askeri bir makale – İnönü’nün konuşması: “Sağcılık, ırkçılık da solculuk kadar suçtur”- Cengiz’in mutluluğu
XIII
Mustafa’nın dışarı çıkma hazırlıkları – Cebine koyduğu yeni not – Memur Basri ile karşılaşma – Basri’nin Mustafa’nın kimliğini bildiğini açıklaması – Tutuklanma – Kağıdın ve Ayten’in öyküsünün yırtılması
XIV
Yeniden hapishane günleri - Mustafa’nın sorguya götürülmesi – Şükran neden burada? Kendisinden önce sanık olarak sorgulanan subaylar, aralarında İlhan – Şükran’ın açıklama çabaları
