Özet
Detaylı Özet
Ana Hatlar
Yaban, olay örgüsü açısından rahatlıkla özetlenebilir. Ancak Ahmet Celal'in köylüler ile yaşadığı çatışmalar, bir özetle tam olarak aktarılamaz.
I. Dünya Savaşı’nda bir kolunu kaybeden subay Ahmet Celal, savaştan sonra işgal altındaki İstanbul’a dönmek istemez ve emir eri Mehmet Ali’nin köyünde yaşamaya başlar. Bu daveti biraz da kimsesi olmadığı için kabul eden Ahmet Celal, Mehmet Ali’nin köyünde de son derece yalnız kalır: Köy halkı ile onun yaşam tarzı arasında büyük bir uçurum vardır.
Bir türlü köydeki hayata uyum sağlayamayan bu genç subay, Mehmet Ali’nin Kurtuluş Savaşı nedeniyle bir kez daha askere alınması nedeniyle daha da yalnızlaşır. Yakındaki başka bir köyde yaşayan Emine’den hoşlansa da, Emine de diğer herkes gibi onu bir “yaban” olarak görüp ondan kaçar. Daha sonra Emine, Mehmet Ali’nin kardeşi İsmail ile evlenir.
Köyde hiç gerçek arkadaşı olmamasına rağmen, Ahmet Celal’in gerçek anlamda nefret ettiği kişilerin başında Salih Ağa gelir. Mehmet Ali’nin annesi Zeynep Kadın’ın topraklarına göz diken Salih Ağa, bu hareketiyle Ahmet Celal’i fazlasıyla öfkelendirir. Genç subay ona saldırdığında, Salih Ağa çareyi cevap vermeden kaçmakta bulur.
Kurtuluş Savaşı’nı dikkatle takip eden Ahmet Celal, İkinci İnönü Zaferi’nin haberini köyün biraz dışında, yeni taşındığı evde alır. Ancak bu mutluluğu kısa sürer. Bir süre sonra genel bir taarruza geçen Yunan askerleri, onun bulunduğu köyden de geçerek Ankara’ya doğru ilerlemeye başlamıştır. Yunan askerlerini destekleyen, onlara yol gösteren kişiler arasında en önemlisi de Salih Ağa olur.
Salih Ağa köye geri geldiğinde, Ahmet Celal’den de korkusu kalmamıştır. Kurtuluş Savaşı ve Ankara’daki mücadele üzerine bir konuşmada Salih Ağa ona sert cevaplar verdiğinde, Ahmet Celal kendisini kontrol edemez ve Salih Ağa’yı döver. Bu noktadan sonra köydeki herkesin kendisinden nefret ettiğine iyice emin olsa da, Emine’nin kendisine bakışlarının değiştiği de dikkatinden kaçmaz.
Romanın sonlarına doğru, Yunan ordusu bir kez daha köye girer. Ancak bu sefer düzensiz, dağınık ve öfkeli bir grup olarak hareket eden Yunan askerlerinin yenilmiş oldukları her halinden anlaşılır.
Buna karşın, Ahmet Celal Türk zaferine sevinme fırsatı bulamaz. Yenilmiş Yunan ordusu, öfkeyle köydeki insanlara eziyet etmeye, köyü yakıp yıkmaya başlar. Kaosun içinden zorlukla kurtulan Ahmet Celal ve Emine, birlikte kaçmaya çalışır, fakat iki kurşun onların kaçışını durdurur: Sol kalçasından vurulan Emine, yürüyemeyecek hale gelmiştir. Bir kurşunun vücudunu sıyırmasıyla yaralanan Ahmet Celal, tüm bunları yazdığı defterini Emine’ye bırakarak tek başına yürümeye başlar.
Yaban, olay örgüsü açısından rahatlıkla özetlenebilir. Ancak Ahmet Celal'in köylüler ile yaşadığı çatışmalar, bir özetle tam olarak aktarılamaz.
Ancak buradaki hayat, umduğundan çok farklıdır. İstanbul’dan alışık olduğu “medeni” hayattan, temizlik ve zaman gibi basit kavramlardan, hatta hemen yanı başlarında yaşanan Kurtuluş Savaşı’ndan “uzak” olan bu yaşam tarzı, Ahmet Celal’de ciddi bir yalnızlık hissine sebep olur. Artık hayattan tek beklentisi, Mustafa Kemal’in başarılı olması ve Kurtuluş Savaşı’nın kazanılmasıdır.
Ahmet Celal’in köydeki yalnızlığı, buradaki tek arkadaşı olan Mehmet Ali’nin tekrar askere alınması ile daha da artar. Kendisini yakın hissettiği tek kişi, civardaki köylerden birinde yaşayan ve adının Emine olduğunu öğreneceğimiz genç bir kız olur, ancak genç kızın sürekli kendinden kaçması nedeniyle Ahmet Celal onunla da fazla yakınlaşamaz.
Genç subayın köydeki en önemli “düşmanı” ise, bölgenin zenginlerinden Salih Ağa olur. Bir noktada Mehmet Ali’nin annesi Zeynep Kadın’ın topraklarına da göz diken Salih Ağa, bu topraklarda yetişen ekinleri kendi hakkı olarak gördüğü için çalacak kadar ileri gider. Ahmet Celal, bu hareketi üzerine Salih Ağa’ya saldırdığında, karşısındaki hiçbir cevap vermeden kaçar.
Sık sık Emine’yle karşılaşmaya devam eden fakat onunla bir türlü konuşamayan Ahmet Celal, kendisini fazlasıyla şaşırtan bir haber alır: Mehmet Ali’nin kardeşi İsmail, Emine ile evlenmeye karar vermiştir. Ahmet Celal, bu haberden kısa süre sonra Mehmet Ali’nin annesi Zeynep Kadın’ın evinden ayrılır ve kendisine köyün biraz dışında yeni bir ev bulur.
Bu sırada İkinci İnönü Savaşı’nın kazanıldığını öğrenmesi, onun için bir mutluluk kaynağı haline gelir. Ahmet Celal, İsmail’den önce davranarak Emine’yi istemeye de karar verir, ancak daha sonra bu planından vazgeçer ve İsmail annesinin itirazına rağmen Emine ile evlenmeyi başarır.
İlerleyen günlerde Ahmet Celal’in köydeki mutsuzluğuna bir de Kurtuluş Savaşı’ndaki olumsuz gelişmeler eklenir. Köy, genel bir taarruza geçen Yunan ordusundan kaçanlarla, Yunan uçaklarının attığı bildirilerle dolar. Köylülerin uçakları hayranlıkla seyretmesine sinirlenen Ahmet Celal, bu sırada bir tek ev işlerine bakan Emeti Kadın’ın torunu Hasan ile ilgilenir ve köyde bir tek ona karşı olumlu duygular besler.
Yunan ordusunun ilerleyişi, sonunda onun bulunduğu köye de ulaşır. Yunan askerler tarafından komutanlarına götürülen ve evden çıkmaması emredilen Ahmet Celal, işgalcilerin Salih Ağa ve İmam Efendi ile birlikte köyden ayrılması ile onların ilerlemeye devam ettiğini anlar. Bu noktada, savaşın kaybedilmiş olduğuna, hatta Ankara’nın çoktan düşmüş olduğuna dair bir umutsuzluk hisseder.
Ahmet Celal’in köydeki en önemli günlerinden biri, Salih Ağa’nın köye geri dönmesi ile yaşanır. Yunan işgalinden sonra, özellikle de evindeki silahlara Yunan askerleri tarafından el konulmasıyla Ahmet Celal’e karşı her türlü saygısını kaybetmiş olan Salih Ağa, onunla yine tartışır. Ancak geçen seferki gibi kaçmak yerine ona karşı gelmesi ve hakaret etmesi, Ahmet Celal’i sinirlendirir. Köylüler, dayak yiyen Salih Ağa’yı Ahmet Celal’den güçlükle kurtarır.
Bu olaydan kısa bir süre sonra, Yunan askerleri bir kez daha köye gelir. Önceki seferin aksine bu sefer bozguna uğramış halde, dağınık bir şekilde hareket ettiklerini gören Ahmet Celal, Türk ordusunun savaşı kazandığını anlar ve bir anlık sevinç yaşar. Bu sevinç, Yunan askerlerin kısa sürede köydeki insanları taciz etmeye başlaması, hatta köyü tamamen yakması ile sona erer. Emeti Kadın’ın torunu Hasan, Yunan askerleri tarafından önce dövülür, daha sonra da öldürülür.
Yunan ordusunun insanları artık eğlence için kullanmaya başladığı bir noktada, Ahmet Celal Emine ile birlikte kaçmaya başlar, fakat bu kaçış sırasında ikisi de yaralanır: Emine kalçasından vurulmuş, bir kurşun da Ahmet Celal’in vücudunu sıyırmıştır.
Emine’nin yürüyemeyeceğini bilen Ahmet Celal, defterini onunla bırakarak tek başına yürümeye başlar.
Anadolu = İntihar – Sakatlıklar – Farklılık – Okuma
Köye geliş – Yaşanan sıkıntılar – Temizlik sorunları – Köylülerin Kurtuluş Savaşı’na, düşman işgaline karşı tepkisi
Salih Ağa – Bostan hayali
Eşekler – Zaman kavramı – Mehmet Ali’nin düğünü – Türk aydını ve Türk köyleri – Zeynep Kadın – Zeynep Kadın’ın İsmail’i dövmesi – I. İnönü Zaferi ve mutluluk – Muhtar’ın Mustafa Kemal hakkında görüşleri – İstanbul özlemi – Emine ile ilk karşılaşma
Aşk – Kadınlar
Şeyh Yusuf
Emine ile tekrar karşılaşma
Süleyman ve Cennet – Cennet’in diğer kadınlardan farkı – Süleyman ile ilişkisi – Mehmet Ali’nin askere alınması – Mehmet Ali’nin gidişi
Cennet ve asker kaçağı – Köylülerin öfkesi – Evi basma – Cennet ve asker kaçağının köyden ayrılması – Süleyman = Kara sevda
Emine ile karşılaşma
Toprak meselesi – Salih Ağa ile mücadele
Zeynep Kadın’ın korkusu
Mehmet Ali’nin karısının doğurması – İsmail’in evlenme isteği
Ekinler – Orta Anadolu’nun durumu – Ahmet Celal
Farklılık – Zeynep Kadın’ın şikayetleri
Tarladan dönen insanlar
Salih Ağa’nın oğlu ve kör kız
Salih Ağa’nın ürünleri çalması, Ahmet Celal’in ona saldırması – Salih Ağa’nın kaçışı
Aşar memuru – Anadolu’daki durum: Güvenlik, düzenli maaşlar – Ahmet Celal’in mutluluğu
Cephane taşıyan kağnılar
İsmail’e öfke: İsmail’in değişimi
İsmail’in nişanlısı: Emine – Ahmet Celal’in kıskançlığı
Zeynep Kadın’ın evliliğe karşı çıkması – İsmail’e tehdit: Evlilik = Askerlik
Emine ile konuşma çabası
Kış hazırlıkları – Adsız
Süleyman’ın dönüşü – Yaşadıkları: Cennet’in boşanma hilesi – Aç kalma, eve dönüş
Mehmet Ali’nin dönüşü, izin – İsmail’in giderek ahlaksızlaşması – Yeni ev
Süleyman ile yakınlaşma
İkinci İnönü Zaferi
Kurtuluş Savaşı: Kazanmak için yapılanlar
Neden yazıyorum?
Çocuk ruhu: Düşünceler: anne, Emine, Emine’yi halasından isteme kararı, vazgeçiş
Bekir Çavuş’la konuşma – Emine’yi alma fikri
Bekir Çavuş’un karısının yardımı – Emine’nin evlilik teklifini reddetmesi
Istırap – Süleyman’a sözler – Süleyman’ın gidişi – Yalnızlık
Beklenen Anadolu – Gerçek Anadolu – Türk aydınının suçu
Emeti Kadın – Gazete ve biblolardan korkusu – Torunu Hasan – İsmail ve Emine’nin evliliği
Emine ile karşılaşma – Emine’nin tepkisizliği
Hasan ile konuşma – Köpekler – Asker kaçakları – Ahmet Celal’in öfkesi
Yunan genel taarruzu – İzmir’e yürüme hayali – Emeti Kadın’ı evlendirme sözü – Kurtuluş Savaşı karşıtı söylentiler – Şeyh Yusuf’un gelişi – Yunan ordusunun ilerlemesi korkusu – Kabuslar – Yunan uçakları, atılan bildiriler
Yunan işgalinden kaçanlar – Umutsuzluk – Ahmet Celal’in Millet Meclisi’ne ve Mustafa Kemal’e inancı – Subaylarla konuşma
Ahmet Celal’in kadere teslim oluşu
Köye gelen askerler – Emine’nin babası – Kızıyla karşılaşması – Süleyman’ın hastalığı – Top Sesleri – Uçaklar
Köyü terk etme fikri, kabul görmemesi
Uçakları izleme – Ahmet Celal’in öfkesi – Uçakların faydaları – “Düşmanı rahat bırakmamak” – “Biz Türk değiliz ki” – Bekir Çavuş’un kızı ve Salih Ağa’nın oğlu
Yunan askerlerin gelişi – Düşmandan saklanma
İşgal – Ahmet Celal’in Yunan komutana götürülmesi – Evden çıkmama emri
Düşman gözetimi – Yazılanların okunması isteği
Yunan ordusunun iyi beslenmesi – Köyden gitmeleri – Yunan ilerleyişi: Ankara düştü mü? - Salih Ağa ve imamın dönüşü – Salih Ağa’yla konuşma, değişen tepkiler – Ahmet Celal’in Salih Ağa’yı dövmesi
Emine ile konuşma
Salih Ağa ve Yunan işgalinden sonra köyde değişenler
Hasan ile gezintiler
Düşman askerlerinin dönüşü: Yenilgi
Hasan’ın dövülmesi – Yunan askerlerinin baskını, evi arama – Hasan’ın öldürülmesi
Köyün yakılması – Affetme – Yunan askerlerinin yaptıkları – Ahmet Celal’in Yunan komutana şikayeti – Evin yanması – Emine’yle kaçma planı – Eziyetler – Karışıklık – Emine ile birlikte kaçış – Vurulma
Emine’yi bırakıp ilerleme
Köye geliş – Yaşanan sıkıntılar – Temizlik sorunları – Köylülerin Kurtuluş Savaşı’na, düşman işgaline karşı tepkisi
Salih Ağa – Bostan hayali
Eşekler – Zaman kavramı – Mehmet Ali’nin düğünü – Türk aydını ve Türk köyleri – Zeynep Kadın – Zeynep Kadın’ın İsmail’i dövmesi – I. İnönü Zaferi ve mutluluk – Muhtar’ın Mustafa Kemal hakkında görüşleri – İstanbul özlemi – Emine ile ilk karşılaşma
Aşk – Kadınlar
Şeyh Yusuf
Emine ile tekrar karşılaşma
Süleyman ve Cennet – Cennet’in diğer kadınlardan farkı – Süleyman ile ilişkisi – Mehmet Ali’nin askere alınması – Mehmet Ali’nin gidişi
Cennet ve asker kaçağı – Köylülerin öfkesi – Evi basma – Cennet ve asker kaçağının köyden ayrılması – Süleyman = Kara sevda
Emine ile karşılaşma
Toprak meselesi – Salih Ağa ile mücadele
Zeynep Kadın’ın korkusu
Mehmet Ali’nin karısının doğurması – İsmail’in evlenme isteği
Ekinler – Orta Anadolu’nun durumu – Ahmet Celal
Farklılık – Zeynep Kadın’ın şikayetleri
Tarladan dönen insanlar
Salih Ağa’nın oğlu ve kör kız
Salih Ağa’nın ürünleri çalması, Ahmet Celal’in ona saldırması – Salih Ağa’nın kaçışı
Aşar memuru – Anadolu’daki durum: Güvenlik, düzenli maaşlar – Ahmet Celal’in mutluluğu
Cephane taşıyan kağnılar
İsmail’e öfke: İsmail’in değişimi
İsmail’in nişanlısı: Emine – Ahmet Celal’in kıskançlığı
Zeynep Kadın’ın evliliğe karşı çıkması – İsmail’e tehdit: Evlilik = Askerlik
Emine ile konuşma çabası
Kış hazırlıkları – Adsız
Süleyman’ın dönüşü – Yaşadıkları: Cennet’in boşanma hilesi – Aç kalma, eve dönüş
Mehmet Ali’nin dönüşü, izin – İsmail’in giderek ahlaksızlaşması – Yeni ev
Süleyman ile yakınlaşma
İkinci İnönü Zaferi
Kurtuluş Savaşı: Kazanmak için yapılanlar
Neden yazıyorum?
Çocuk ruhu: Düşünceler: anne, Emine, Emine’yi halasından isteme kararı, vazgeçiş
Bekir Çavuş’la konuşma – Emine’yi alma fikri
Bekir Çavuş’un karısının yardımı – Emine’nin evlilik teklifini reddetmesi
Istırap – Süleyman’a sözler – Süleyman’ın gidişi – Yalnızlık
Beklenen Anadolu – Gerçek Anadolu – Türk aydınının suçu
Emeti Kadın – Gazete ve biblolardan korkusu – Torunu Hasan – İsmail ve Emine’nin evliliği
Emine ile karşılaşma – Emine’nin tepkisizliği
Hasan ile konuşma – Köpekler – Asker kaçakları – Ahmet Celal’in öfkesi
Yunan genel taarruzu – İzmir’e yürüme hayali – Emeti Kadın’ı evlendirme sözü – Kurtuluş Savaşı karşıtı söylentiler – Şeyh Yusuf’un gelişi – Yunan ordusunun ilerlemesi korkusu – Kabuslar – Yunan uçakları, atılan bildiriler
Yunan işgalinden kaçanlar – Umutsuzluk – Ahmet Celal’in Millet Meclisi’ne ve Mustafa Kemal’e inancı – Subaylarla konuşma
Ahmet Celal’in kadere teslim oluşu
Köye gelen askerler – Emine’nin babası – Kızıyla karşılaşması – Süleyman’ın hastalığı – Top Sesleri – Uçaklar
Köyü terk etme fikri, kabul görmemesi
Uçakları izleme – Ahmet Celal’in öfkesi – Uçakların faydaları – “Düşmanı rahat bırakmamak” – “Biz Türk değiliz ki” – Bekir Çavuş’un kızı ve Salih Ağa’nın oğlu
Yunan askerlerin gelişi – Düşmandan saklanma
İşgal – Ahmet Celal’in Yunan komutana götürülmesi – Evden çıkmama emri
Düşman gözetimi – Yazılanların okunması isteği
Yunan ordusunun iyi beslenmesi – Köyden gitmeleri – Yunan ilerleyişi: Ankara düştü mü? - Salih Ağa ve imamın dönüşü – Salih Ağa’yla konuşma, değişen tepkiler – Ahmet Celal’in Salih Ağa’yı dövmesi
Emine ile konuşma
Salih Ağa ve Yunan işgalinden sonra köyde değişenler
Hasan ile gezintiler
Düşman askerlerinin dönüşü: Yenilgi
Hasan’ın dövülmesi – Yunan askerlerinin baskını, evi arama – Hasan’ın öldürülmesi
Köyün yakılması – Affetme – Yunan askerlerinin yaptıkları – Ahmet Celal’in Yunan komutana şikayeti – Evin yanması – Emine’yle kaçma planı – Eziyetler – Karışıklık – Emine ile birlikte kaçış – Vurulma
Emine’yi bırakıp ilerleme
