Romantik - Bir Viyana Yazı Adalet Ağaoğlu

Romantik - Bir Viyana Yazı, hem Viyana şehri, hem de bu şehrin kültür ve sanatıyla ilgili onlarca gönderme içerir. Özellikle Alma Maher gibi, Kafka'nın Milena'ya Mektupları gibi sık yapılan göndermeleri kaçırmak, bu romanı anlamayı imkansız hale getirebilir. Kitap içindeki bütün göndermeleri tek tek ele almak imkansız olsa da, burada bazı temel kişi ve eserleri kısaca açıklamaya çalışacağız. 

Bu sayfayı baştan sona okumak yerine, aşağıdaki bölümü kullanarak merak ettiğiniz kavramları incelemenizi veya kitabı okurken bu sayfada tarayıcınızın arama fonksiyonunu kullanmanızı tavsiye ederiz. 
 
Buradaki açıklamaların detay seviyesi, kişi ve kavramların roman içinde oynadığı role göre belirlendiğinin altını çizmek faydalı olabilir. Örneğin, Hayatının önemli bir boyutunu Viyana'da geçiren Mozart, elbette, Gustav Mahler'e göre daha önemli bir bestecidir. Ancak romanın Alma Mahler'e odaklandığı bölümler nedeniyle, Gustav Mahler burada Mozart'a göre daha detaylı bir şekilde ele alınacaktır.
 

Barok

Barok, Özellikle 17. yüzyılın başından 18. yüzyılın ilk yıllarına kadar etkili olan bir sanat anlayışıdır. Farklı sanatçılar tarafından, farklı şekillerde ve çok uzun bir süre boyunca üretilen pek çok eseri kapsadığı için, Barok'u basit bir şekilde tanımlamamak kolay değildir. Bununla birlikte, özellikle mimari ve görsel sanatlarda; canlı, büyük, görkemli ve etkileme amacı taşıyan bir akım olarak açıklanabilir.

Barok'un bu romanda önemli bir tema olarak karşımıza çıkması, kitaba ismini veren Viyana ile ilgili bir durumdur.  Zaman ve mekan sekmesinden okuyabileceğiniz gibi, Viyana'nın pek çok önemli yeri, mimari olarak barok üsulünde inşa edilmiştir. 
 

Romantik (Romantizm)

Romanın 32. sayfasında, Viyana'da "Alma Mahler'i aradığını" söyleyen Kamil Kaya, kendisini bir "romantik" olarak tanımlar. Tıpkı Barok gibi, bir akım olarak Romantizm burada kısaca açıklanması zor bir görüş olsa da, Kamil Kaya'nın burada kastettiğinin hayata duyguyla, hisle yaklaşan, maceracı, coşkulu bir tavır olduğu söylenebilir. Kamil Kaya'nın tarih anlatımında ve öğrencilerilye ilişkilerinde de benzer yaklaşımlar görülebilir.

Alma Mahler ve romanda bahsedilen ilişkileri

Alma Mahler

Romanda ismi sık sık tekrarlanan Alma Mahler, neredeyse hikayenin önemli bir karakteri niteliğindedir. 1879 - 1964 yılları arasında yaşayan Alma Mahler, Viyana'da doğar ve hayatının büyük bölümünü burada geçirir. 1964 yılında Amerika'da hayatını kaybeden Alma Mahler, dönemin önemli bir şahsiyeti olarak tanımlanabilir. Müzk ve edebiyatla ilgilenen Mahler, aynı zamanda pek çok önemli sanatçı ile yaşadığı ilişkiler ve yaptığı evliliklerle de hatırlanır. 
 

Gustav Mahler

Alma Mahler'in ilk kocası, Avusturyalı besteci Gustav Mahler'dir. 1860 - 1911 yılları arasında yaşayan Gustav Mahler, yaşadığı yıllarda önemli bir müzisyen ve özellikle önemli bir orkestra şefi olarak tanınır. Gustav Mahler'in bestelediği bazı eserleri, aşağıdaki videodan dinleyebilirsiniz.

Walter Gropius

Alma Mahler, 1911 yılında kocasının ölümünden sonra aşağıda göreceğiniz gibi ressam Oskar Kokoschka ile bir ilişki yaşar. Bundan sonra, 1915 yılında Walter Gropius ile evlenir. Bir mimar olan Walter Gropius, günümüzde Bauhaus okuluun kurucusu olarak hatırlanır. Gropius, aynı zamanda modern mimarinin önemli isimlerinden biri olarak da öne çıkar. Alma Mahler, 1883 - 1969 yılları arasında yaşayan Walter Gropius'tan 1920'de boşanır. 

Franz Werfel

1880 - 1945 yılları arasında yaşayan yazar Franz Werfel, Alma Mahler'in üçüncü kocası olur. Alma Mahler ile ilişkisi henüz Walter Gropius ile birlikte olduğu yıllarda başlayan Werfel, onunla 1929 yılında evlenir. 1945 yılına kadar evli kalan çift, Yahudi oldukları için Nazilerin yönetime gelmesinin ardından Amerika'ya taşınır. Werfel, 1945 yılında hayatını kaybeder. 

Oskar Kokoschka

Alma Mahler, Walter Gropius ile evlenmeden önce ressam Oskar Kokoschka ile bir aşk yaşar. Yukarıda göreceğiniz "Rüzgarın Gelini" isimli tablo, Kokoschka tarafından Alma Mahler'den ilham alınarak çizilir. Romanda Rüzgarın Nişanlısı olarak geçen bölüm de, bu resme ve Mahler'in Kokoschka ile ilişkisine atıfta bulunur. 
 

Gustav Klimt

Romanda Alma Mahler etrafında bahsedilen kişilerden bir tanesi de Gustav Klimt olur. Mahler'in gençlik yıllarında, Gustav Mahler ile evlenmeden bir ilişki yaşadığı Klimt, 1862 - 1918 yılları arasında yaşamış bir ressamdır. Dönemin önemli ressamlarından olan Gustav Klimt'in Adele Bloch-Bauer I isimli tablosunu yukarıda görebilirsiniz. 

Giorgio di Chirico 

Romanda adı geçen bir başka önemli sanatçı, 1888 - 1978 yılları arasında yaşayan Giorgio di Chirico olur. Bir yazar ve ressam olan di Chirico, günümüzde "metafizik sanat" kavramıyla hatırlanır. 1900'lü yılların başında önem kazanan bu sanat akımı, günümüzde yaygın olarak hatırlanmasa da, 1920'lerde başlayacak sürrealizm akımına olan etkisiyle öne çıkar. Yukarıda, Chirico'nun "metafizik resim" olarak tanımlanan sanat anlayışını gösteren bir tabloyu görebilirsiniz.

di Chirico, bu romanda karşımıza yaptığı resimlerden çok bir alıntısı ile çıkar. Kamil Kaya'nın Viyana'da geçirdiği günlerde sık sık hatırladığı "İşittiklerimin hiçbir değeri yoktur. Değeri olan yalnızca gördüklerimdir. Hatta, gözlerim kapalıyken gördüklerim." cümlesi, V. ve VI. bölümlerin başında emekli tarih öğretmeni tarafından hatırlanır.

Franz Kafka

Kitapta gündeme gelen önemli kişilerden bir başkası, 20. yüzyılın en önemli romancılarından Franz Kafka'dır. Şehir olarak Viyana'dan çok Prag'la özdeşleşen bir isim olan Kafka, bu romanda da ilginç bir şekilde arka planda kalır. Zira Kafka'dan bahseden karakterler, yazarın kendisinden çok Viyana'da yaşayan sevgilisi Milena'ya odaklanır. 

Kafka'nın sevgilisi Milena'ya gönderdiği mektuplar, günümüzde kitap olarak da bulunabilmektedir.

Milena Jesenská

Kafka ile yaşadığı kısa süreli ilişki nedeniyle hatırlanan Milena Jesenska, Kafka ile yazarın bir hikayesi sayesinde tanışır. Hayatını kazanmak için çevirmenlik yapan Jesenska, yaşadığı dönemde fazla tanınmayan Kafka'nın bir hikayesini okur ve hikayeyi Almanca'dan Çekçe'ye çevirmek için onun iznini ister. Bu amaçla attığı mektuptan sonra başlayan ilişki, kısa sürede bir aşka dönüşür. Kafka ve Milena'nın ender buluşmalarından bir tanesi, bu romanın da merkezinde yer alan Viyana'da gerçekleşir. 

İkili arasındaki ilişki, evli olan Milena Jesenska kocasını terk etmediği için sona erer. 

Adalet Ağaoğlu, roman boyunca Viyana ile belki de en çok özdeşleşen sanat dalı olan müzik ile ilgili de pek çok gönderme yapar. Aşağıda ismini göreceğiniz sanatçılar, belli noktalarda romanın anlatısı içinde kendilerine yer bulur. Bu sanatçılar hakkında yapılan göndermeler çok detaylı olmadığı için, burada yalnızca bu kişilerin Viyana ile bağlantısını açıklamakla yetiniyoruz.
 

Wolfgang Amadeus Mozart

Klasik müziğin en önemli bestecilerinden biri olan Mozart, Salzburg'da doğmasına karşın müzik kariyerinin önemli bir kısmını Viyana'da geçirir ve hayatını da bu şehirde kaybeder. 

Franz Schubert

Erken dönem romantik müziğin önemli bestecilerinden Franz Schubet, Viyana'da doğan ve hayatını burada kaybeden bir başka sanatçıdır.

Johann Strauss 
 

Er 1825 yılında Viyana'da doğan ve 1889 yılında yine bu şehirde hayatını kaybeden Johann Strauss, bu şehirle özdeşleşen bir diğer müzisyendir. Strauss'un en meşhur bestelerinden bazıları, kitapta da gündeme sık sık gündeme gelen vals eserleridir. 

 

Merzifonlu Kara Mustafa Paşa

Adalet Ağaoğlu, romanın gidişatı içinde bazı tarihi kişilerden de bahseder. Bunlar arasında en sık gündeme gelenlerden bir tanesi, II. Viyana Kuşatması'nda Osmanlı ordusunu yöneten sadrazam Merzifonlu Kara Mustafa Paşa'dır. Merzifonlu Kara Mustafa Paşa, bu kuşatmanın başarısız olmasından sonra, 1683 yılında idam edilmiştir. 

 

Prens Balthasar

1629 - 1646 yılları arasında yaşayan ve hayatta olduğu sürece Habsburg hanedanının varisi olan Prens Balthasar, dönemin pek çok sanat eserine konu olduğu için önemli bir figür olarak hatırlanır. 

Leopold I

1658 - 1795 yılları arasında tahtta kalan Kutsal Roma Germen İmparatoru. Osmanlı Devleti'nin Batı'da ilk kez ciddi anlamda toprak kaybı yaşadığı Karlofça Antlaşması, I. Leopold döneminde imzalanmıştır. 

Mari - Terez

I. Leopold'un karısı Margarita Teresa'nın adı, kitapta "Mari - Terez" yazımıyla kullanılır. Hayatının önemli bir bölümünü Viyana'da geçiren Mari - Terez, bu dönemde yapılan pek çok tabloya esin kaynağı olmuştur. 

Prenses Eleanor

1653 - 1697 yılları arasında yaşayan Eleanor, kırk dört yaşında hayatını Viyana'da kaybetmiştir. I. Leopold'den önce tahtta olan Kutsal Roma İmparatoru III. Ferdinand'ın kızı, I. Leopold'ün ise kız kardeşidir. 

Kont Montecuccoli

1609 - 1680 yılları arasında yaşayan Kont Montecuccoli, döneminin en başarılı generallerinden biri olarak kabul edilir.

Leh Kralı Üçüncü Sobreski

Adalet Ağaoğlu'nun bu isimle andığı tarihi kişi, Osmanlı Devleti'nin İkinci Viyana Kuşatması'nın başarısız olmasına yol açan Lehistan Kralıdır. 

Ingeborg Bachmann

1926 - 73 yılları arasında yaşayan ve hayatının önemli bir kısmını Viyana'da geçiren Avusturyalı yazar ve şair. 

Üçüncü Adam (Film)

1949 yılında çekilen ve Viyana'da geçen bir film. II. Dünya Savaşı sonrasında işgal altındaki Viyana'nın "yeraltı dünyasını" konu alan film, romanda adı geçen Miss Schmidt ve Harry Lime gibi karakterleri içerir.